Учебное пособие по предмету «Каракалпакский язык» написано и утверждено на основе учебного плана и рабочей программы. Учебное пособие предназначено для студентов высших учебных заведений, обучающихся по специальности на узбекском языке

Qaraqalpaq ádebiy tili hám dialektizmler
Hár qanday xalıqtıń, millettiń tili uzaq dáwirler dawamında sol xalıqtıń tariyxı menen baylanıslı qáliplesip baradı.
Tariyxıy rawajlanıw barısında ádebiy til payda boladı. Ádebiy til ulıwma xalıq tiliniń belgili bir normalar menen qáliplesken joqarǵı forması bolıp esaplanadı.
Ádebiy til – belgili bir normaǵa túsken til. Bul tillik normalar arqalı jámiyet aǵzaların birdey, belgili bir normaǵa sáykes durıs, orınlı hám kórkem sóylewge úyretedi, sóylew mádeniyatın qáliplestiredi.
Til arqalı qatnas jaǵdayına qarasań, onda sózlerdiń qollanılıw órisinde elewli ayrıqshalıqlardı kóriwge boladı. Bul nárse hár qanday sózdiń ulıwma kópshilikke tanıslıǵı, hár bir adamnıń leksikasında tutqan ornı, turmıs tarawlarına qatnası, qollanılıw sheńberi, aymaqlıq, kásiplik shekleniwshiligi hám t.b. jaǵdaylarǵa baylanıslı.
Máselen, kitap, qala, awıl, mashina, dúkan, barıw, islew, jaqsı, jaman, aq, kók, men hám t.b. sózler qaraqalpaq tilinde sóylewshi barlıq adamlar ushın túsinikli, tanıs hám hár bir adamnıń kúndelikli leksikasında jedel sóz sıpatında, sonday – aq barlıq tarawlarda da qollanıla beredi. Bul ulıwma hámmemizge túsinikli, ulıwma xalıqlıq sıpatqa iye. Biraq, kerisinshe qaraqalpaqlar jasaytuǵın arqa rayonlar wákilleri menen túslik rayonlar wákilleri arasında olardıń sóylew tilindegi aymaqlıq ayırmashılıqlardı bildiretuǵın, sonday – aq belgili bir kásip penen shuǵıllanıwshılardıń tiline tán, sol kásip iyelerine ǵana túsinikli yamasa belgili bir ortalıqta ǵana qollanılatuǵın sózlerdi de ushıratıwǵa boladı.
Máselen: Kúni menen tirsegi shıyqıldap, tınısh tappay júrgen adamǵa túnde «ilgeshek dúzet, bas jipke arqan es, sebet toqı» – dep ózi basında otırıp isletip, olardan zárre qolı bosaǵan gezlerinde aw toqıtıw, awdıń jibin esiw yamasa kólden qamıs ákelip qaza toqıtıw usaǵan isler de qolınan ótti.
Qállibek sholanǵa barıp eki arqalıq arqandı alıp, dárhal kele salıp birewine qalqı ótkerip, ekinshi birewin tabanlıq dep awın kóńgelewge kiristi.
Álbette, bunday jaǵdayda teńizge salǵan awdı, kólge salǵan nárete menen qazanı qaraw ǵana múmkin.
… onı bay adayıda qıslawın baǵıp turıw ushın ózine derekli balıqshılarǵa basshılıq etiw ushın taslap ketti. - Tap usımanda aǵam náhán, taynapır bir ılaqanı shanshıp alǵan edi, - dedi Ayqız.
Onıń birdeygi peshesi úlkenge iyilip sálem berip, kishkentay bolsa shıraǵım degen sózden basqanı aytpaydı. (A.B. «Balıqshınıń qızı»).
Bul gáplerdegi ilgeshek, arqan, sebet, zárre, aw toqıtıw, awdıń jibin esiw, qaza toqıtıw, sholan, arqalıq arqan, qalqı, tabanlıq, aw, nárete, qaza, qıslaw, náhán, taynapır, peshesi hám t.b. sózlerdiń qollanılıw órisi sheklengen, olar tiykarınan, kásiplik sózler, dialektizmler, argotizmler.