У з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й ва урта м ахсус таъ ли м ва зи рл и ги мщайё хакимова семасиология



Download 2,76 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/73
Sana07.04.2022
Hajmi2,76 Mb.
#534066
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   73
Bog'liq
hakimova m. semasologiya

Семантик валентлик
Валентлик аввало, мазмуний богланишга асосланади. 
Синтактик жи^атдан богланган сузлар маъновий нукгаи 
назардан боглана олмаслиги мумкин: 
чойни емок,, паловни
шимирмоц
каби.
1 Нурмонов А., Ша\обидцинова Ш ., Искандарова Ш., Набиева Д. Узбек
тилнинг назарий грамматикаси. Морфология. —Тошкент. 2001. 11 -бет.
2 Нурмонов А.. Йулдошев. Б. Тилшунослик ва табиий фанлар. —Тошкент.
2001. 115-бет.
71


Семантик валентлик семемаларнинг белгиловчи (асосий) 
лексик куршовини белгилаб беради. Маълумки, лексик 
бирликлараро синтагматик муносабатнинг амалга ошиши, яъни 
маълум лексеманинг бошкэ лексема билан ёнма-ён кела олиши1 
лексик контекст дейилади. Масалан, 
оппоц цор
бирикмасида 
оппоц
лексемаси 
цор
лексемасининг, 
цор
лексемаси эса 
оппоц
лексемасининг лексик контекстидир.
Семантик валентликнинг юзага чик^ши учун богланаётган 
икки семеманинг таркибида бир хил семалар булиши лозим. 
Масалан, 
тонг чош
боклашувига асос булган умумий семани 
топиш учун, аввало, иккала семеманинг семик структурасини 
аник^лаш лозим. 
Тонг
— 
«вацт», «куннинг бошланиши»,
«туннинг тугаши», «цуёшнинг чик,иши»; 
h o f
 

«вацт»,
«чегараланган», «белшланган». 
Демак, юкрридаги семемаларда 
«ващ>> 
семаси айнан, умумий булиб, у 
тонг чош
учун асос булган.
Кетма-кет богланаётган икки семема учун айнан, умумий 
булган сема тилшуносликда классема (синтагмема) дейилади. 
Маъновий богланиш ана шу классема асосида амалга ошади.
Маълум семема таркибида нечта асосий сема мавжуд булса, 
ушбу семема \а р бир семаси асосида турлича маъновий 
богланишлар хрсил кдпа олади. Яъни, семеманинг хар бир семаси 
классемани вужудга келтира олади. Бунда семема таркибидаги 
семалар шундай семага эга булган семантик майдонга оид 
лексемалар билан бирикиш имконига эга. 
Чой
лексемасининг 
«усимлик баргидан махсус тайёрланадиган ичимлик» маъносини 
семантик валентлигини, яъни к;андай богланишлар хосил кдпа 
олиш ини куриб чик,амиз. Бунинг учун, аввало, мазкур 
семеманинг асосий семаларини аник/тб олишимиз керак: 
чой —
суюкдик, ичимлик, усимлик баргидан тайёрланувчи, махсус 
тайёрланувчи, узига хос сифатга эга. Куйидаги жадвалда чой 
лексемасининг «усимлик баргидан махсус тайёрланадиган 
ичимлик» семемасининг семантик валентлиги келтирилган:

Download 2,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   73




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish