U. X. Safarov, N. M. Karakulov

5. Elektronika va elektrotexnika
– ishlab chiqarayotgan mahsulotlari 
tannarxiga ko‘ra avtomobilsozlik bilan tenglasha oladigan mashinasozlik majmuasi 
tarmog‘i. Alohida tarmoq sifatida XIX asirning oxirlari va XX asr boshlarida 
shakllangan. O‘sha davrda tarmoq eng ilg‘or va eng fantalab sanoat tarmog‘i 
sifatida e’tirof etilgan. Keyinchalik uning tarkibida hozirda deyarli mustaqil 
tarmoqqa aylanib borayotgan elektronika sohasi ham yuzaga keldi. 
Elektrotexnika sanoati ishlab chiqariladigan mahsulotlar xususiyatiga ko‘ra 
ikki sohaga ajraladi. 
Birinchisi
, 
sanoat tarmoqlari uchun mo‘ljallangan 
qimmatbaho mahsulotlar ishlab chiqaradi. Bunga elektroenergetika sanoati uchun 
generatorlar, 
kabellar, 
transformatorlar, 
metallurgiya 
sanoati 
uchun 
elektrosvarkalar, metall eritish uchun elektr pechlar ishlab chiqarishni misol qilib 
ko‘rsatish mumkin. Ushbu soha ko‘p metall talab etishi bilan ajralib turadi 
(mahsulot ishlab chiqarishda ko‘p miqdorda rangli metallar va po‘latdan 
foydalaniladi).
Ikkinchisi
, xo‘jalikda keng foydalaniladigan arzon maishiy iste’mol 
mahsulotlari ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. Ular elektrolampa, akkumulyator, 
batareyka 
kabi 
yoritish 
uchun 
ishlatiladigan 
mahsulotlar, 
muzlatkich, 
changyutkich, kir yuvish mashinalari, televizorlar kabi maishiy xizmat buyumlari 
tayyorlab beradi. Birinchi sohadan farqli ravishda keng iste’mol bozoriga ega 
bo‘lib, mahsulotlar ishlab chiqarishda malakali mutaxassislar talab etilmaydi.
Maishiy elektrotexnika buyumlari ishlab chiqarish XIX asirning oxirlarida 
radioning kashf etilishi bilan boshlangan bo‘lib, hozirda radiopriyomniklar ishlab 
chiqarish bo‘yicha Xitoy, Malayziya, Meksika, Yaponiya, AQSH, televizorlar 
ishlab chiqarish bo‘yicha esa Yaponiya, Malayziya, Koreya Respublikasi, AQSH, 
Xitoy kabi davlatlar yetakchilik qiladilar. 

---

121 
Elektron sanoat tarkibida axborotni qayta ishlovchi elektron vositalar ishlab 
chiqarish (EHM) va aloqa vositalari ishlab chiqarish sohalari keng rivojlangan. 
AQSH, Yaponiya, G‘arbiy Yevropa davlatlari bu tarmoqda asosiy mahsulot 
tayyorlab beruvchi davlatlar hisoblanadi.
Mashinasozlik majmuasi tarmoqlarida mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha 
rivojlanayotgan davlatlar ham o‘z o‘rniga ega bo‘lishiga qaramay, umumiy 
mahsulot ishlab chiqarish hajmiga ko‘ra AQSH, Yaponiya, GFR kabi rivojlangan 
davlatlar oldingi o‘rinlarda turadi.