U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

Ishlab chiqarish yoki iqtisodiy hayotning baynalminallashuvi – bu 
mamlakatlarning jahon miqyosida iqtisodiy aloqalarining kuchayishi hamda 
iqtisodiy munosabatlarning tobora kengroq jabhalarini qamrab olish jarayoni 
hisoblanadi. 
Barcha iqtisodiy jarayonlarning baynalmillalashuvi natijasida jahon 
xo‘jaligining quyidagi tarkibi vujudga keldi: 
1)
tovar va xizmatlar jahon bozori; 
2)
kapitallar jahon bozori; 

---

265 
3)
ishchi kuchi jahon bozori; 
4)
xalqaro valuta tizimi; 
5)
xalqaro kredit-moliya tizimi. 
Bundan tashqari, baynalminallashuv axborotlar, ilmiy-tadqiqot va tajriba-
konstruktorlik ishlanmalari, madaniyat sohalarida ham rivojlanmoqda. YAgona 
ilmiy-axborot makoni shakllanmoqda. 
Xalqaro savdo milliy davlatlarning paydo bo‘lishi bilan ular orasidagi 
iqtisodiy va siyosiy aloqalarning ifodasi sifatida qadimdan amal qilib kelgan 
bo‘lsada, bu hali jahon bozori mavjudligini anglatmas edi. Jahon bozori faqat yirik 
mashinalashgan sanoatning paydo bo‘lishi bilan dastlab bir qator mamlakatlar 
o‘rtasida vujudga kelib, XX asrning boshlarida jahonning barcha mamlakatlarini 
qamrab oldi. 
Alohida mamlakatlar milliy bozori hamda jahon bozori farqlanadi. Jahon 
bozori bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Agar milliy bozorda tovarlar 
harakati iqtisodiy omillar (ishlab chiqarish aloqalari, transport, xom ashyo, mehnat 
resurslari va h.k.) bilan bog‘liq bo‘lsa, tovarlarning jahon bozoriga bu omillardan 
tashqari alohida davlatlarning tashqi iqtisodiy siyosati ahamiyatli ta’sir ko‘rsatadi.
Milliy xo‘jaliklar va ular o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalar negizida shakllangan 
jahon xo‘jaligi asosida xalqaro mehnat taqsimoti yotadi. 
Xalqaro mehnat taqsimoti (XMT) alohida mamlakatlarning tovar va