U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

Milliy
mahsulot
hajmi
yuksalish
inqiroz
yuksalish 
jonlanish
inqiroz
turg‘unlik 
jonlanish 
turg‘unlik 

Vaqt
1-chizma. Iqtisodiy sikl fazalarining klassik jihatdan ifodalanishi. 
Hozirgi zamon iqtisodiy fanida iqtisodiy siklning 1380 dan ortiq turlari 
mavjudligi ta’kidlanadi.
1
Quyidagi 6-jadvalda ularning ko‘pchilik iqtisodchilar 
tomonidan tan olingan eng asosiy turlari ifodalangan. 
2-jadval
Sikllarning asosiy turlari 
Sikl turlari 
Siklning 
davomiyligi 
Asosiy xususiyatlari 
Kitchin sikli 
2–4 yil 
Zahiralar miqdori 

YAMM, inflyasiya, bandlikning 
tebranishi, tijorat sikllari
Juglar sikli 
7–12 yil 
Investitsion sikl 

YAMM, inflyasiya va bandlikning 
tebranishi
Kuznets sikli 
16-25 yil 
Daromad 

immigratsiya 

uy-joy qurilishi 

yalpi 
talab 

daromad
Kondratev sikli 
40-60 yil 
Texnika taraqqiyoti, tarkibiy o‘zgarishlar 
Forrester sikli 
200 yil 
Energiya va materiallar 
Toffler sikli 
1000-2000 yil 
Sivilizatsiyalarning rivojlanishi 
Kitchin sikli
zahiralar sikli deb ham nomlanadi. Bunda Jozef Kitchin (1926 
y.) o‘zining e’tiborini tovar zahiralarining harakat chog‘idagi moliyaviy hisoblar va 
sotish narxlarini tahlil qilish asosida 2 yildan 4 yilgacha davr davomidagi qisqa 
to‘lqinlarni tadqiq qilishga qaratadi. Ayniqsa u siklning davomiyligini jahondagi 
oltin zahiralarining
 
tebranishlari bilan bog‘lab, uni 3 yilu 4 oyga teng, deb 
hisoblaydi. Biroq qisqa muddatli sikllar sabablarining bunday izohi bugungi kunda 
ko‘pchilik iqtisodchilarni qoniqtirmaydi.
1
Qarang: Экономическая теория: Учебник. - Изд., испр. и доп. / Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина, 
А.И.Добрынина, Г.П.Журавлевой, Л.С.Тарасевича. – М.: ИНФРА-М, 2005, 469-б. 

---

201