U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

 
 
 
9.13- rasm. FATda fayllarni ko‘rsatuvchi ro‘yxat 
FAT12 fayl tizimi odatda 16 Mbayt dan katta bo‘lmagan hajmli 
disklarga 
to‘g‘ri 
keladi, 
4 
kbaytdan 
ko‘proq 
klasterlarni 
foydalanmaslikka imkon beradi. Bu sabab tufayli FAT16 512 
Mbaytdan katta bo‘lmagan hajmli disklar uchun mo‘ljallangan. Katta 
disklar uchun esa 8 Gbayt gacha hajmli disklar bilan ishlaydigan 4 
Kbaytli klasterlardan foydalanadigan FAT32 ma’qul hisoblanadi va 
faqat katta hajmli disklar uchun 8, 16 va 32 kbaytlilar ishlatiladi. 
FAT16 bo‘limining maksimal o‘lchami 4 Gbayt bilan chegaralanadi 
bunday hajm har biri 64 Kbayt bo‘yicha 65536 klasterni beradi, 
FAT32 bo‘limi maksimal o‘lchami chegaralanmagan – 32 Kbayt 
bo‘yicha 2
32 
klaster.
Indeksli ko‘rsatkichli razryadda belgilangan FAT jadvali 
ma’lumotlar qismi hajmiga bog‘liq o‘lchamni qo‘llaydi: diskda FAT 
fayl tizimidan olis masofada joylashgan faylda birinchi bayt maxsus 
belgilar kiritilgan katalog yozuviga mos keladi. Bu yozuv bo‘sh 
bo‘ladi, faylning barcha indeksli ko‘rsatkichi “bo‘sh klasterga” 
qo‘shiladi. Katalog yozuvidagi qolgan ma’lumotlar ya’ni faylning 
birinchi klasteri raqami soni olis masofada joylashgan faylni 
yanglishib qayta tiklash uchun imkoniyat sifatida qoldirish uchun 
tegilmaydi. Olis masofada joylashgan FAT faylni qayta tiklash uchun 
ko‘plab utilitalar mavjud bo‘ladi.
FAT zahira nusxasi fayl bilan bog‘liq bo‘lgan barcha 
operatsiyalarda asosiy nusxa bilan sinxronizatsiyalanadi. Shu sababli 
zahira nusxa foydalanuvchi ish jarayonida yanglish rad etib 
bo‘lmaydi. Zahira nusxa xotiraning asosiy sektorlari shikastlanganda 
yoki o‘qiy olmagan holatda foydalaniladi. 

---

387 
Fayl to‘g‘risida manzilli axborotni saqlash usulidan FAT da 
foydalanish yuqori ishonchlikni bermaydi – bir joyda indeksli 
ko‘rsatkich ro‘yxati buzilishi mumkin. Masalan, tashqi elektromagnit 
halaqiti sababi bo‘yicha OT dasturiy kodi ishlashni rad etadi, faylni 
so‘ng barcha klasterlari to‘g‘risida axborot yo‘qoladi.
FAT12 va FAT16 fayl tizimlari 12 ta belgidan iborat fayl nomli 
operatsiyalarni bajaradi. FAT16 versiyada Windows NT operatsion 
tizimi yangi turdagi katalog yozuvini kiritadi – “uzun nom”, ya’ni 255 
ta belgigacha uzunlikdagi nomdan foydalanishga imkon beradi, 
chunki nom uzunligidagi har bir belgi ikki baytli Unicode shaklida 
saqlanadi.
FAT12 va FAT16 fayl tizimlari shaxsiy kompyuterlar davrining 
birinchi o‘n yilligida keng tarqalgan operatsion tizimlarda - MS-DOS va 
Windows 3.x operatsion tizimlarida qo‘llanilishi tufayli keng tarqalgan. 
Biroq qattiq disk hajmining doimiy ravishda o‘sib borishi, hamda bu fayl 
tizimlari ishonchliligiga talablarning o‘sib borishi boshqa turdagi fayl 
tizimlari va FAT32 tizimini yaratilishiga olib keldi.