U. I. Inoyatov

Qoldiqli kamayish usulida amortizatsiyani hisoblash. Kamayib boruvchi qoldiq usuli aktivdan foydalanish muddatida amortizatsiya summasining doimo kamayib borishini ifodalaydi. Ushbu usulda eskirish me’yori asosiy vositalarning qoldiq qiymatiga ko‘paytiriladi. Odatda, bu usulda amortizatsiya me’yori ikki hissa qilib olinadi.
Qoldiqli kamayish usulida amortizatsiyani hisoblash jadvali

Yillar	Balans qiymati	Yillik amortizatsiya summasi	Jamg‘arilgan amortizatsiya	Qoldiq qiymati
1-yil	50000	(40%%*50000)=20000	20000	30000
2-yil	50000	(40%%*30000)=12000	32000	18000
3-yil	50000	(40%%*18000)=7200	39200	10800
4-yil	50000	(40%%*10800)=4320	43520	6480
5-yil	50000	4480	48000	2000

Kumulyativ usulda amortizatsiyani hisoblash. Kumulyativ usul (yillar yig‘indisi usuli)da har yilgi amortizatsiya me’yori amortizatsiya muddati yakuniga qadar qolgan amortizatsiyalanayotgan qiymatning bo‘lagi sifatida belgilanadi. Bo‘lak amortizatsiya hisobining tugagunicha qolgan to‘liq yillar yig‘indisini amortizatsiya muddatini belgilaydigan yillarning tartib soniga bo‘lib aniqlanadi. 5 yil foydalanish muddatiga mo‘ljallangan asosiy vositalar uchun yillik raqamlar yig‘indisi quyi- dagicha bo‘ladi:

5+4+3+2+1=15 yil.

Kumulyativ usulda amortizatsiyani hisoblash jadvali

Yillar	Balans qiymati	Yillik amortizatsiya summasi	Jamg‘arilgan amortizatsiya	Qoldiq qiymati
1-yil	50000	(5/15*48000)=16000	16000	34000
2-yil	50000	(4/15*48000)=12800	28800	21200
3-yil	50000	(3/15*48000)=9600	38400	11600
4-yil	50000	(2/15*48000)=6400	44800	5200
5-yil	50000	(1/15*48000)=3200	48000	2000

Jadvallardan ko‘rinib turibdiki, amortizatsiya hisoblashning oxirgi ikki usulida asosiy vositalardan foydalanish muddatining boshida hisoblangan amortizatsiya ajratmalari obyekt xizmat muddatining oxirida hisoblangan amortizatsiya qiymatidan ortiq bo‘ladi. Ushbu usullar ishlab chiqarishga taalluqli asosiy vositalarni hisoblash uchun qo‘llaniladi. Chunki mazkur vositalardan foydalanishning birinchi yillarida samara- liroq foydalaniladi va ta’mirlashga xarajatlar unchalik ko‘p bo‘lmaydi. Keyingi yillarda amortizatsiya xarajatlari kamayadi, ta’mirlash xarajatlari esa odatda oshib boradi.

0200-«Asosiy vositalarning eskirishi» schyotining kreditida obyektlarga hisoblangan eskirish summasi, debetida hisobdan chi- qarilayotgan asosiy vositaga hisoblangan eskirish summasi, debetida hisobdan chiqarilayotgan asosiy vositaga hisoblangan eskirish sum- masining hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi
Asosiy vositalarning eskirishini hisobga olish uchun schyotlar rejasida quyidagi schyotlar ochilgan:
0211-«Yerni obodonlashtirishning eskirishi».
0212-«Moliyaviy lizing shartnomasi bo‘yicha olinib o‘zlashtirilgan asosiy vositalarning eskirishi».
0220-«Binolar, inshootlar va uzatuvchi moslamalarning eskirishi».