Tuzuvchilar: F. Y. Qurbonov

TASDIQLAYMAN  

MUHAMMAD al- XORAZMIY nomidagi TATU  

IA kafedra mudiri 

_______ B.B.Mo‟minov 

“___” “____” 2019y. 

 

Deadline boshlanadi “___” ____ 2019y. Oxirgi muddat “__” ____ 2019 y.  

 

Tuzuvchilar:                       F.Y.Qurbonov 

D.R.Gulyamova 

                      G.R.Mirzayeva 

 

 

 

 

 

 

 

 

  S.M.Saidov  

A.X.Aliqulov 

 

 

 

3-LABORATORIYA ISHI 

 

Mavzu: Funksiyalar, bir o‟lchovli va ko‟p o‟lchovli massivlar bilan ishlash. 

 

Ishning maqsadi: Qo‟yilgam vazifa: Keltirilgan topshriq va vazifalar asosisda 

masalalar dasturini tuzish va natija olish. 

Topshiriqlar 

 

FUNKSIYAGA DOIR VARIANTLAR 

 

1.  Sonni o‟nlik sanoq sistemasidan ikkilik sanoq sistemasiga o‟tkazuvchi funksiya tuzing.   

2.  Q sonini P darajasini topuvchi funksiya tuzing.  

3.  P sonini oxiridan L sonini qo‟shuvchi funksiya tuzing.  

4.  Berilgan to‟g‟ri burchakli uchburchakning katetlari yordamida gipotenuzasini topuvchi 

funksiya tuzing  

5.  Berilgan ikki nuqtaning koordinatasi asosida ular orasidagi masofani topuvchi funksiya 

tuzing.  

6.  Berilgan sondagi raqamlarining sonini topuvchi funksiya tuzing.  

7.  Berilgan N soni ikkita tub sonni yig‟indisi bo‟lishini tekshiruvchi funksiya tuzing.  

8.  Berilgan son K ga bo‟linsa 1 aks holda o chiqaruvchi funksiya tuzing.  

9.  Berilgan sonni K o‟rindagi raqamini N o‟rindagi raqami bilan almashtiruvchi funksiya 

tuzing.  

10. Sonni raqamlarini o‟sish (kamayish) tartibida saralovchi funksiya tuzing.  

11. Sonni raqamlarini kamayish tartibida saralovchi funksiya tuzing  

12. Uchburchakni uchta uchining koordinatalari berilgan. Uning yuzasini topuvchi funksiya 

tuzing.  

13. Sonni tublikka tekshiruvchi funksiya tuzing va barcha uch xonali tub sonlarni chiqaring.  

14. Barcha tub sonlar ichidan egizaklarini topuvchi funksiya tuzing. Tub sonlar egizak 

deyiladi, agarda ular 2 ga farq qilsa. Masalan, 41 va 43. Uch xonali sonlar ichidan barcha 

egizaklarni chiqaring.  

15. Ikkita son berilgan. Ularni raqamlari yig‟indisi kattasini toping. Sonni raqamlari 

yig‟indisini topuvchi funksiya tuzing.  

16. Ikkita son berilgan. Ularning raqamlaridan soni ko‟pini toping. Sonni raqamlari sonini 

topuvchi funksiya tuzing.  

17. 6 xonali barcha baxtli sonni toping. Agarda 6 xonali sonni dastlabki uchta raqamini 

yig‟indisi oxirgi uchta raqamini yig‟indisiga teng bo‟lsa baxtli son deyiladi. 6 xonali 

sonni raqamlarini uchtalab yig‟indisini topuvchi funksiya tuzing.  

18. Berilgan sonni palindromlikka tekshiruvchi funksiya tuzing. Son palindrom bo‟lsa 

palindrom, aks holda palindrom emas so‟zini chiqaring.  

19. Berilgan a va b sonlarini EKUBini topuvchi funksiya tuzing.  

20. Berilgan a va b sonlarini EKUKini topuvchi funksiya tuzing.  

21. Berilgan a, b va c sonlarini EKUBini topuvchi funksiya tuzing.  

22. Teng tomonli uchburchakning yuzasi va perimetrini topuvchi funksiya yarating.  

23. Butun musbat sonning raqamlarini teskati tartibda chiqaruvchi funksiya yarating.  

24. Butun qiymat qaytaruvchi funsiya yarating. Funksiya Fibonachchi sonlarining N-

elementini qaytarsin.  

25. Yaratilgan funksiya T sekundni H soat M –minut S-sekundlarda ajratsin. Masalan: 

T=3723 natija 01:02:03  

26. Kiritilgan yil kabisa yili bo‟lsa true aks holda false qiymat qaytaruvchi mantiqiy funksiya 

hosil qiling.  

27. Kiritilgan sonning juft o‟rinda turgan raqamlarini yig‟indisini topuvchi funksiya yarating  

28. Kiritilgan sonning toq o‟rinda turgan raqamlarini yig‟indisini topuvchi funksiya yarating  

 

 

Namuna: Berilgan 2 ta tomon asosida to’rtburchak yuzini funksiya yordamida 

hisoblash dasturi. 

 

#include  

 using namespace std; 

  

 int tortburchak(int a,int b) { 

        int yuza=a*b; 

    return yuza; 

 

    } 

 int main(){ 

  

 int a,b,m,n; 

        cout<<"1-uchburchak 

1-

tomoni= "; 

        cin>>a; 

        cout<<"1-uchburchak 

2-

tomoni= "; 

        cin>>b; 

 

        cout<<"2-uchburchak 

1-

tomoni= "; 

        cin>>m; 

        cout<<"2-uchburchak 

2-

tomoni= "; 

        cin>>n; 

 

        cout<<"1-to'rtburchak  yuzi= 

" << tortburchak(a,b)<

        cout<<"2-to'rtburchak  yuzi= 

"<

 } 

 

 

 

 

BIR O‘LCHAMLI MASSIVLARGA DOIR TOPSHIRIQLAR 

 

1.  100 ta butun sonlar berilgan. Bu sonlar teskari tartibda saralansin   

 

 

 

 

2.  100 son berilgan. Avval barcha manfiy sonlarni, keyin esa qolganlari shоp qilinsin. 

3.  int X=[1..100] ; 

int a= [1..30]  1..100, s; 

Bеrilgan x vеktоrdagi, indekslari a vеktоr elementlarining birortasiga teng bo`lgan 

elementlarining yig`indisi - s hisoblansin. Bunda ai



aj, i



j dеb qaralsin. 

4.  int X= [1..9999], s;

 

Quyidagi ifoda hisoblansin (bunda har bir yig`indidagi birinchi hadning

 

indeksi kvadrat bo`ladi).

 

s = (x1+x2+x3)(x4+x5+...x8)(x9+...+x15)...(x9801+...+x9999) 

5.  Bеrilgan х vеktоr quyidagi qoida bo`yicha hоsil qilinsin (u yordamchi 

vеktоrdan foydalanib): 

a) x vеktоrning barcha manfiy elementlarini uning boshiga, qolgan 

elementlari esa oхiriga o`tkazilsin, bunda berilgan vеktоrning manfiy va qolgan elementlaring 

bоshlang`ich o`zarо joylashuvi saqlansin. 

6.  const k=50; m=20; n=70; {n=k+m} 

x= [1..k]; 

y= [1..m]; 

z= [1..n]; 

7.  Bеrilgan х va y vеktоrlarning har birida elementlar kamaymaydigan tartibda joylashgan. Bu ikki 

vеktоrni birlashtirib, shunday z vеktоr hosil qilinsin, uning elementlari ham kamaymaydigan 

tartibda bo`lsin. 

  k= 0..99999; 

d= [1..5]  „0‟..‟9‟; 

a) d vеktоrga bеrilgan k sonining raqamlari yozilsin; 

8.  100 ta har hil butun sonlar ketma-ketligi berilgan. Bu ketma ketlikdagi eng katta va eng kichik 

sonlar orasida joylashgan sonlarning yig`indisi topilsin (bu ikkita son ham yig`indiga kiritilsin). 

9.  Tekislikda n ta nuqtaning koordinatlari berilgan: х1,u1,..., хn,yn (n=20). Orasidagi masofa eng 

katta bo`lgan ikkita nuqtaning nomerlari topilsin (bunaqa nuqtalar juftligi yagona deb faraz 

qilinsin). 

10.  Har biri 30 ta butun sondan iborat ikkita ketma-ketlik berilgan. Birinchi ketma-ketlikning 

ikkinchi ketma-ketlikka kirmagan sonlari ichidagi eng kichigi topilsin (bunaqa sonlardan kamida 

bittasi mavjud deb faraz qilinsin). 

11.  Har biri 30 ta butun sondan iborat ikkita ketma-ketlik berilgan. Birinchi ketma-ketlikning 

ikkinchi ketma-ketlikka kirmagan sonlari ichidagi eng kichigi topilsin (bunaqa sonlardan kamida 

bittasi mavjud deb faraz qilinsin). 

12.  100 ta har hil butun sonlar ketma-ketligi berilgan. Bu ketmaketlikdagi eng katta va eng kichik 

sonlar orasida joylashgan sonlarning yig`indisi topilsin (bu ikkita son ham yig`indiga kiritilsin). 

13.  Har biri 30 ta butun sondan iborat ikkita ketma-ketlik berilgan. Birinchi ketma-ketlikning 

ikkinchi ketma-ketlikka kirmagan sonlari ichidagi eng kichigi topilsin (bunaqa sonlardan kamida 

bittasi mavjud deb faraz qilinsin). 

14.  Xj = (-14,5; 3,2; 6,8; - 4,3; 11,2; 5,6; - 7,8) massivining juft indeksli elementlarini V massivga , 

toq indeksli elementlarini esa S massivga tartiblab yozing. 

15.  N massiviga (4,5;-3,1; 7,8;-5,6;-2,3; 6,8) massivning musbat elementlarini yozing 

16.  Musbat va manfiy elementlarlardan iborat Y = {-5,1; 18; 75; 0,1; -17; 2,5; 6,35; 17,8 } massiv 

berilgan. Massivning manfiy elementlarining ko„paytmasini hisoblang va chop eting. 

17.  X (5,4; 2,3; -4,6; 7,8; -3,4; 25,6), massivining elementlarini Y massivida teskari tartibda qayta 

yozing.  

 

18.  A massiv elementlarini tub sonlar bilan to‟ldiring. 

19.  Berilgan X massivning eng katta va eng kichik elementlari o‟rnini almashtiring. 

20.  Berilgan X massivning eng katta va eng kichik elementlarini topib ularni 0 ga aylantiring. 

Namuna: 

Bir o’lchamli massiv berilgan, massiv elementlarini o’sib boorish tartibida saralansin. 

#include 

#include 

using namespace std; 

int main() 

{ 

int i,j,n,k,a[100]; 

 

cout<<"n="; 

cin>>n; 

cout<<"Massiv elementlarini 

kiriting:"<

for(i=0;i

cin>>a[i]; 

 

for(i=0;i

for(j=i+1;j

if(a[i]>a[j]) {k=a[i];a[i]=a[j];a[j]=k;} 

 

cout<<"Massiv elementlari 

saralangandan keyin:"<

for(i=0;i

cout<

getch(); 

} 

 

 

IKKI O‘LCHAMLI MASSIVLAR 

 

1.  A(n,m) to„g„ri burchakli matritsaning maksimal elementining ustun va satrlarining indeksini 

aniqlang. 

2.  X(n,m) matritsaning perimetri buyicha joylashgan to„g„ri burchakli matritsaning elementlari 

ko„paytmasini aniqlang. 

3.  Berilgan C(k,p) matritsa satrlarining o„rta arifmetik qiymatlaridan D=( d1, d2 … dk ) vektorni 

xosil qiling. 

4.  A(n,m) matritsa berilgan. Har bir ustundagi maksimal elementni toping.Ustundagi maksimal 

elementdan tashqari qolgan elementlarning yig„indisini xisoblab, maksimal element o„rniga 

yozing. 

5.  Berilgan A(n,m) matritsa satr elementlarining ko„paytmasidan G=(g1,g2,…gm),v yektorni 

xosil qiling. 

6.  A(n,n). matritsa berilgan. Quyidagini aniqlang: asosiy diagonaldan yuqorida joylashgan 

elementlarning maksimumi kattami yoki qo„shimcha diagonalidajoylashgan sonlar 

yig„indisimi? 

7.  X(n,m) matritsaning qiymati nolga teng bo„lgan elementlarining sonini va ularning 

indekslarini chop eting. 

8.  Berilgan A(n,m) boshlang„ich matritsaning barcha ustunlarida joylashgan minimal 

elementlaridan B=(b1,b2,…bm) vektorni tashkil eting  

9.  A(n,m) matritsa berilgan. Ushbu matritsani shunday tashqil qilingki, har bir satrning oxirgi 

elementi o„rniga shu qatordagi oxirgi elementgacha bo„lgan elementlar yig„indisi bilan 

almashtiring. 

10.  Berilgan Y(k,l) matritsa satr elementlarining yig„indisidan X=(x1,x2,…xk), vektorini xosil 

qiling. 

11.  Berilgan X(p,k) massivning ustun elementlarining ko„paytmasidan Z massivni xosil qiling. 

12.  Berilgan X(p,k) matritsani shunday tashqil qilingki, har bir ustunning birinchi elementini 

navbatdagi elementlarning ko„paytmasi bilan almashtiring.  

13.  Berilgan A(n,m) matritsani shunday tashqil qilinki , asosiy diagonaldan pastda joylashgan 

barcha elementlarni ikki barobar kamaytiring, yuqorida joylashgan elementlarni 2 ga 

ko„paytiring. 

14.  Berilgan X(p,k ) matritsadagi manfiy elementlar sonini aniqlang. A(n,m) matritsaning 

minimal elementini va B(k,p) matritsaning 

maksimal elementiga nisbatini aniqlang. 

15.  B(k,p) matritsasining musbat elementlar ko„paytmasini hisoblang.  

16.  Berilgan A(n,m) matritsada qiymati nolga teng bo„lgan va i indeksi 

eng katta bo„lgan elementni aniqlang. Ushbu element turgan satr 

element qiymatlarini nol bilan almashtiring. Agar matritsada nol 

qiymatga teng elementlar bo„lmasa, bu xaqida ma‟lumotni chop eting. 

17.  Berilgan F(p,k) matritsaning musbat va manfiy elementlarini kupaytmasini toping va ularning 

nisbatini chop eting. Agar F(p,k) matritsaning musbat elementlari bo„lmasa, bu xaqida 

tegishli xabarni chop eting. 

18.  Berilgan A(n,m) va B(n,m) matritsa elementlari yig„indisidan C(n,m) 

massivni xosil qiling. 

19.  Berilgan F(p,p) kvadrat matritsaning asosiy diagonaldan yukorida 

joylashgan va asosiy diagonaldan pastda joylashgan elementlarning 

yig„indisini( agar yig„indi nolga teng bo„lsa bu xaqida ma‟lumotni chop eting 

20.  F(n, m) matritsa ustun elementlarining o„rta arifmetik qiymat 

laridan B vektorni xosil qiling. 

21.  Berilgan A(n,m) matritsaning elementi beshdan kichik bo„lgan va j 

indeksi eng katta bo„lgan elementni toping. Ushbu element( bu 

elementdan boshqa) joylashgan ustundagi barcha elementlarni bir 

raqami bilan almashtiring. 

22.  Berilgan X(p, k) to„g‟ri burchakli matritsaning barcha ustunlaridagi eng 

kichik elementlaridan Y(n ) massivni xosil qiling. 

 

MATRITSALAR 

1.   

const int n=20; 

 

float Nuqta[n][2]; 

 

float d; 

 

Berilgan  Nuqta  matritsa  elementlari  tekislikdagi  nuqtalarning  koordinatalari  deb 

qarab, shu nuqtalar orasidagi eng katta masofa d topilsin.  

2.   

float A[9][9 ], s; 

A  matritsaning  quyidagi  rasmdagi  bo'yalgan  sohalardagi  elementlar  yig'indisi  S  

topilsin. 

 

3.   

float A[9][9 ], s; 

A  matritsaning  quyidagi  rasmdagi  bo'yalgan  sohalardagi  elementlar  yig'indisi  S  

topilsin. 

 

4.   

float A[9][9 ], s; 

A  matritsaning  quyidagi  rasmdagi  bo'yalgan  sohalardagi  elementlar  yig'indisi  S  

topilsin. 

 

5.   

float A[9][9 ], s; 

A  matritsaning  quyidagi  rasmdagi  bo'yalgan  sohalardagi  elementlar  yig'indisi  S  

topilsin. 

 

6.   

int A[10][10], B[9][9]; 

int n, k; // 

;

10

k

0

;

10

n

0









 

 

Berilgan  A  matritsaning  n-satri  va  k-ustunini  o'chirish  orqali  B  matritsa  hosil 

qilinsin. 

7.   

const int n=8, m=12; 

 

int k, S[n,m]; 

 

S  matritsaning  «maxsus»  elementlar  soni  k  aniqlansin.  Element  «maxsus» 

deyiladi, agar: 

 

a) u o'zi joylashgan ustundagi boshqa elementlar yig'indisidan katta va  

 

b)  u  o'zi  joylashgan  satrda  chapdagi  elementlardan  katta,  o'ngdagilaridan    esa 

kichik bo'lsa. 

8.   

int k, C[10][15]; 

 

Berilgan  C  jadvaldagi  har  xil  elementlar  soni-  k  aniqlansin  (ya'ni  takrorlanuvchi 

elementlar bitta deb hisoblansin). 

9.   

O'lchamli 5x7  bo'lgan haqiqiy turdagi matritsa berilgan.  

 

Uning satrlari kamaymaydigan ko'rinishda  tartiblansin: 

 

a) birinchi elementlar bo'yicha; 

 

b) elementlar yig'indisi bo'yicha; 

10.   

O'lchami 10x5 bo'lgan haqiqiy turdagi matritsa berilgan.  

 

Matritsa satrlarining eng katta elementlarini o‟soshi bo‟yicha tartiblansin 

11.   

Matritsaning  elementi  egar  nuqta  deyiladi,  agarda  u  bir  vaqtning  o'zida  shu  element 

joylashgan satrdagi  eng  kichik va  ustundagi  eng  katta bo'lsa  yoki  teskari, joylashgan 

satrdagi  eng  katta  va  ustundagi  eng  kichik  bo'lsa.  Berilgan  10x15  o'lchamli  butun 

turdagi jadvalning barcha egar nuqtalarining indekslari chop etilsin. 

12.   

O'lchami 7x7, elementlari bir-biriga teng bo'lmagan haqiqiy turdagi matritsa berilgan. 

Eng  katta  element  joylashgan  satrning  eng  kichik  element  joylashgan  ustunga 

ko'paytmasi topilsin 

13.   

Elementlari  butun  sonlardan  iborat  10-chi  tartibli  kvadrat  jadval  ortonormal  yoki 

yo'qligi  aniqlansin.  Matritsa  ortonormal  deyiladi,  agar  turli  satrlarni  skalyar 

ko'paytmasi 0 ga teng, satrni o'z-o'ziga   ko'paytmasi 1 ga teng bo'lsa. 

14.   

Elementlari butun sonlardan iborat 9-chi tartibli kvadrat matritsa sehrli kvadrat,  ya'ni 

har  bir  satr  va  ustunlar  bo'yicha  elementlar  yig'indilari  o'zaro  teng  yoki  yo'qligi 

aniqlansin 

15.   

Berilgan  n  o‟lchamli,  elementlari  butun  turdagi  kvadrat  matritsaning modul  bo‟yicha 

eng  katta  elementlari  toplisin.  Shu  elementlar  joylashgan  ustun  va  satrlar  o‟chirish 

orqali yangi matritsa qurilsin. 

16.   

Natural  n  soni  va    n



n  o‟lchamdagi  elementlari  faqat  0,1,2  va  3  sonlaridan  tashkil 

topgan    A  matritsa  berilgan.  Elementlari  har  xil  sondan  iborat  barcha 

1

1

1

1









j

,

i

j

,

i

j

,

i

j

,

i

a

,

a

,

a

,

a

to‟rtliklar  soni topilsin. 

17.   

O‟lchami  9  bo‟lgan  haqiqiy  turdagi  matritsa  berilgan.  Xuddi  shu  tartibdagi  kvadrat 

matritsa  hosil  qilinsinki,  unda  element  qiymati  birga  teng,  agar  boshlangich 

matritsadagi  mos  element  o‟z  satridagi  diaganal  elementdan  kichik  bo‟lmasa,  aks 

holda nolga teng. 

18.   

const int n=10; 

float A[n][n], b[n], c[n];   

A  simmetrik  matritsa  o‟ng  uchburchagi  (n+1)*n/2  elementlari  bilan  berilgan. 

Matritsa 1-satrning n elementi, 2-satrda n-1 element va oxirida n-satrda 1 element  

ko‟rinishida.  Berilgan b uchun  c=A*b hisoblansin. 

19.   

int A[7][7]; 

Butun  turdagi  A  matritsa,  unga  1,2,..49  sonlarni  spiral 

bo‟yicha joylashtirishdan hosil qilinsin (rasmga qarang).  

 

20.   

const int n = 20; 

int S[n][n]; 

S  matritsa,  uning  elementlarini  markaz  atrofida  90°

 

ga  soat  millariga  teskari 

yo'nalishda burish bilan qayta aniqlansin 

 

 

Namuna: Berilgan ikki o’lchovli massiv elementlaridan satr maksimumlarini 

topib ularni ekranga chop qilish dasturi. 

#include 

#include 

#include 

using namespace std; 

 

int main() 

{srand(time(0)); 

int i,j,n,a[100][100],max,b[100]; 

cout<<"Matritsa o'lchami="; 

cin>>n; 

 

for(i=0;i

for(j=0;j

a[i][j]=(rand()%100)+1; 

//cin>>a[i][j];//Klaviaturdan kiritish 

 

cout<<"Massiv elementlari:"<

for(i=0;i

for(j=0;j

cout<

cout<

 

cout<<"Matritsa satr maksimum 

elementlari:"<

for(i=0;i

{max=a[0][j]; 

for(j=0;j

if(a[i][j]>max){ 

max=a[i][j];b[i]=a[i][j]; 

}} 

for(i=0;i

cout<

} 

 

 

 

 

 

 

 

 

Baholash 

 

Topshiriqlar quyidagicha baholanadi: 

To‟liq  va  aniq  bajarilgan  topshiriq  uchun  2  ball  beriladi.  Topshiriq  to‟liq 

bajarilmagan bo‟lsa ham, lekin to'g'ri mantiqiy ketma-ketlik (algoritm) keltirilgan 

bo‟lsa  1 ball beriladi. Mazkur topshiriqlar bo‟yicha savol berilgan to'g'ri javoblar 

uchun – 2 ball.