Tuzuvchi: S. Qodirjanova

Sinfiy jamiyat san’atidir. Mamlakatlarda mulkiy tengsizlik rivojlanib, insonlar qul va hukumdorlardan iborat ikki asosiy tabaqaga ajralgan dastlabki boshqaruv jamiyatining badiiy estetik hamda g‘oyaviy- mafkuraviy ehtiyoji manbaidir.

• QADIMGI DUNYO SAN’ATI BU-

• Qullarning jismoniy mehnati evaziga boyib, dabdabali hayot kechirgan quldor va amaldorlar o‘z saltanatini muhtashamlashga intilishi barobarida san’at va badiiy ijod rivojlanib borgan. Tasviriy san’at ibodatxonalar, saroylar, shahar ichidagi boshqa ma’muriy inshoatlarni bezash va hukumdorlar kuch-qudratini aks ettirishga xizmat qilgan.

• Agar quldorlik tuzimiga qadar san’at insoniyatning kundalik hayoti, ish qurollari va maishiy buyumlarini bezash bilan bog‘liq bo‘lsa, bu davrda u sinfiy harakterga chuqur kirib bordi. San’atning bosh vazifasi diniy va mifologik tasavvurlar qamrovida rivojlanib, tur va janrlar yuzaga keldi. Shuningdek, san’at sintezi – me’morlik, haykaltaroshlik, amaliy bezak san’atining o‘zaro uyg‘unlikdagi ta’sir kuchi ortib bordi. Quldorlik mamlakatlarining madaniyat
• markazlari yuzaga kelib, mahalliy san’at an’analari shakllandi. Har bir madaniyat markazlarining san’ati bir-biridan farqlanuvchi o‘ziga xos jihatlari kamol topdi

• Qadimgi Sharq hududida eramizdan avvalgi IV minginchi yillardan Misr podsholigi, Old Osiyoning Shumer, Akkad, Bobil, Ossuriya, Urartu, Xett davlatlari, shuningdek Hindiston, Xitoy, O‘rta Osiyo, keyinroq Eron imperiyasi va Janubiy-Sharqiy Osiyodagi podsholiklarda ilk sinfiy jamiyatga xos ko‘hna madaniyat markazlari yuzaga kela boshladi. Mazkur podsholiklar san’atida voqea va xodisalarga nisbatan afsonavor yondoshish, majoziy timsollarda ulug‘vorlikni ko‘rsatish yetakchilik qiladi. Shu bilan birga, Misr va Old Osiyo mamlakatlarida inson tuzilishi, ayniqsa uning portretini hayotiy ko‘rinishda ifoda etuvchi haykallar ham uchraydi. Biroq bu yo‘nalish ayrim davrlardagina kuzatiladi

• Qadimgi davr Yevropa san’atini milodan avvalgi 3000 yillardan – milodiy V asrgacha O‘rta Yer havzasi hamda Qora dengiz sohillaridagi Gretsiya va Rim davlatlari tashkil etadi. Bu davlatlar san’ati tarixda o‘chmas iz qoldirib, keyingi Yevropa va jahon xalqlari san’ati va madaniyatiga kuchli ta’sir etgan. Shuning uchun ham biz qadimgi Yevropa san’atini o‘rganganda avvalo ana shu xalqlar san’ati bilan tanishamiz. Bu xalqlar yaratgan san’atni odatda antik san’at deb nomlanadi va asosan, qadimgi Grek-Rim madaniyati va san’atiga nisbatan qo‘llaniladi. Antik davrda me’morlik va u bilan uyg‘un holda haykaltaroshlik keng rivojlangan.

• Qadimgi grek me’morligi e’lementlaridan hozirda ham jahon tajrijasida qo‘llanilib kelinadi. Tasviriy san’atda yuskak mahoratga erishgan ijodkorlar tomonidan ishlangan haykaltaroshlik namunalari bugungi kunda ham tasviriyot asoslarini o‘rganishda metodologik manba sifatida o‘z qiymatiga ega.

• Muxtasar qilib aytganda, qadimgi dunyo san’ati mazkur davlatlarning yuzaga kelishidan boshlab, toki, milodiy asr boshlaridan yangi tarixiy tuzim – feodalizmning paydo bo‘lishigacha kechgan yirik ijodiy davrni qamrab oladi. Mazkur davlatlar san’ati keyingi mavzularda alohida bayot etiladi.