Тузувчи : Файзуллаева Н

Subsidiyalar. Subsidiyalar  bu, hech qanday kompensatsiya olmaydigan ishlab chiqaruvchilarga va iste’molchilarga hukumat yordamining har qanday shaklidir. Subsidiyalar turli shakllarda berilishi mumkin. Jumladan:

1.Ishlab chiqaruvchilar yoki iste’molchilarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri to‘lovlar bilan berish (naqd to‘lov shaklidagi grantlar);

2.Davlat o‘zi olgan kreditlar foiziga nisbatan past foiz stavkalar bilan kredit berish va kredit kafolatlari (kredit subsidiyalar);

3.Aniq soliq majburiyatlarini kamaytirish (soliq subsidiyalari);

4.Bozor narxlaridan past narxlarda tovar va xizmalarni etkazib berish (natura shaklidagi subsidiyalar);

5.Tovarlar va xizmatlarni bozor narxidan yuqori narxda xarid qilish (tayyor mahsulotni subsidiyalash);

6.Bozor narxlariga yoki bozorga chiqishga ta’sir etuvchi davlat me’yoriy aktlari shaklidagi yashirin to‘lovlar (me’yoriy aktlar bilan bog‘liq subsidiyalar);

7.Valyutaning yuqori almashinuv kursini ushlab turish (valyuta subsidiyalari).

Subsidiyalar ochiq(bevosita) yoki yashirin (bilvosita) bo‘lishidan qat’i nazar ular o‘tish iqtisodiyoti sharoitidagi mamlakatlarning davlat byudjetiga og‘ir yuk bo‘ladi. Agar subsidiyalar byudjetda xarajatlar ko‘rinishida bo‘lsa, ular ochiq subsidiyalardir, agar ko‘rsatilmasa, yashirin subsidiyalardir. YAshirin subsidiyalash bozor darajasidan yuqori yoki past o‘rnatilgan derektiv narxlarning, masalan, yoqilg‘iga narxlar yoki yuqori ayirboshlash kursi oqibatida kelib chiqishi mumkin. Davlat subsidiyalarining katta qismi yashirin bo‘lgani uchun ularning hajmi va miqyosi byudjetda to‘liq aks ettirilmaydi. Subsidiyalar iqtisodiy resurslarning taqsimlanishiga ta’sir qilib, iqtisodiy dastaklardan egiluvchan foydalanish imkonini pasaytiradi va tarkibiy qayta qurish yo‘lida ko‘pincha to‘siq bo‘ladi. Subsidiyalar iqtisodiyot ishida kamchiliklar keltirib chiqarishga misol bo‘ladi. Ular yoqilg‘iga bozor darajasidan pastroq narxlar belgilash hisoblanadi, bu yoqilg‘ining isrofiga olib keladi.

Subsidiyalarni baholashda quyidagilarni nazarda tutish kerak: