Тузувчи : Файзуллаева Н

Soliq-byudjet siyosatining barqarorligi. U yoki bu soliq siyosati barqarorligining umum qabul qilingan ta’rifi mavjud emas.

Qarz YAIMga nisbati baland bo‘lganda foiz stavkalariga bosim beriladi. Bu davlat byudjet kamomadida qarzni qaytarishga imkon beradi, xarajatlar ulushining o‘sishiga va shu bilan byudjet sohasida manyovr qilish va egiluvchan siyosat olib borish imkoniyatini cheklaydi.

Bunda byudjetni saqlab qolishga imkon yo‘qligi moliya bozorlari olib boradigan siyosat yaxshi emasligi bilan izohlanadi. Uni qayta ko‘rib chiqish kerakligiga ishonch hosil qilingach, ertami-kechmi o‘z kutishlarini o‘zgartirishadi.

Kutishlar o‘zgarishi natijasida davlat o‘z qarz majburiyatlarini sotishi qiyinlashib boradi va oxiri ularni umuman sota olmaydi. Bozor faoliyatining qatnashchilari keyinchalik YAIMga qarz nisbati qanchalik baland bo‘lsa, shunchalik hukumatga byudjetni qisqartirib (ya’ni daromadlarning harajatlar ustidan oshishini ta’minlash), byudjet chegaralanishlari doirasida qolish qiyinlashayotganini sezgach, bu emission moliyalash yoki qarzni qaytarishdan voz kechish va to‘lov shartlarini ko‘rib chiqish xavfini oshiradi.

Ushbu ko‘rib chiqilgan masladan shu aniqki, byudjet-soliq siyosatining barqarorligini belgilaydigan yondashuvlardan biriqarzni YAIMga nisbatan o‘sishiga yo‘l qo‘ymaydigan kursni ishlab chiqish, ya’ni uning doirasida qarzning YAIMga nisbatini o‘sish, foiz stavka va inflyasiya sur’atlariga to‘g‘ri keladigan darajasida ushlab turishdir. Garchand, ushbu mezonni bu siyosatining barqarorligi indikatori sifatida qo‘llash mumkin bo‘lsa ham, unda ikkita asosiy kamchilik bor. Birinchidan, odatda, iqtisodiy adabiyotlardan qarzning YAIMga optimal yoki to‘liq nisbatini topish qiyin. Ikkinchidan, qarzning YAIMga barqaror nisbatini ushlab turish aniqlanishi byudjet siyosatiga nisbatan juda qattiq chegaralashlarni qo‘lla

sh bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. SHuning uchun to‘lov qobiliyati tushunchasidan kelib chiqib, yumshoqroq talab ishlab chiqilgan.

Barqaror byudjet siyosatining muhim qismi hisoblangan to‘lov qobiliyati tamoyili qarzni YAIMga nisbati real foiz stavkadan YAIM real o‘sish sur’atlarini chegirib tashlangan miqdoriga qaraganda pastroq sur’atlarda o‘sishni talab qiladi. Bunga qarzning nominal miqdori nominal foiz stavkalarga nisbatan sekinroq oshishi kerak degan qoidasi ham tengdir.

Byudjet-soliq siyosatining mustahkamligi, kapitalning sof qiymati, asosiy uzilish va o‘rta muddatda soliq uzilishi tushunchalarini o‘z ichiga oluvchi qator amaliy indikatorlar ishlab chiqilgan.

Qarzning YAIMga nisbati o‘sishi asosan siqib chiqarish va portfel investitsiyalar effekti orqali real foiz stavkalariga ta’sir qiladi.

Aniqki, derektiv organlar davlat qarzi qaysi darajada ro‘y berishiga befarq emas.

Barqarorlik ko‘rsatkichlari quyida keltirilgan byudjet-soliq siyosati barqarorligining indikatorlari to‘lov qobiliyatini ta’minlash uchun zarur korreksiyani hamda qarzning YAIMga nisbatini barqarolashtirish maqsadida doimiy korrektirovkaning miqyosini aniqlash uchun kerak. Bunda emission daromadning doimiy darajasi hisobga olinmasligi taxmin qilingan.