Тузувчи : Файзуллаева Н

Tashqi qarz olish. Davlat tashqi kamomadini norezidentlar xarid qilishi uchun uzoq muddatli qarz majburiyatlarini emissiya yo‘li bilan yoki o‘z valyuta zahiralarini ishlatib qoplashi mumkin. Lekin zahiralar hisobidan kamomadni moliyalashning imkoniyatlari cheklangan. Agar xususiy sektor bu chegaraga yaqin qolganini sezib qolsa, bu kapital oqib ketishini va almashinuv kursi pasayishini chaqirishi mumkin, bu esa inflyasiya kuchayishiga olib keladi. O‘tgan asrning 80yillarida Meksikaning o‘z qarzini qaytarish atrofidagi inqirozi mamlakat 1982 yil avgustida deyarli barcha valyuta zahiralarni sarflab bo‘lgach, sodir bo‘ldi. Bu hol 80yillarning boshida moliyalashning imkoni yo‘q bo‘lgan yirik byudjet kamomadi natijasida kelib chiqqan byudjet ustidan nazorat yo‘qotilgach, vujudga keldi.

Kamomadni tashqaridan qarz olish va valyuta sarflash hisobidan qoplash avval milliy valyuta kursining oshishiga olib keladi, bu eksport sektorning raqobatbardoshliligiga rahna soladi. Ko‘pgina rivojlanayotgan mamlakatlarning o‘tmishdagi juda katta qarzdorligi va past kredit qobiliyati bugungi kunda ularni moliyalash manbalarini topish imkoniyatlarini jiddiy cheklaydi. Lekin, hatto, tijorat manbalardan xorijiy kreditlar mavjud bo‘lganda ham, ular uchun foiz stavkalari juda baland bo‘lgan.

Byudjet hisoblaridagi qoldiqlarni hisoblash uchun hisoblanish usulidan foydalanilsa, moliyalashning yana bir manbaimuddati o‘tgan qarzlar paydo bo‘ladi. O‘tish iqtisodiyotidagi ko‘pgina mamlakatlarda davlatda to‘lovlar bo‘yicha katta qarzdorlik paydo bo‘ldi, natijada kassa asosida aniqlangan kamomad hajmi hisoblanish usulida aniqlangan kamomaddan kam bo‘lgan.

Davlat muddati o‘tgan qarzni qaytargach, hisoblanish usulida aniqlangan kamomad kassa tamoiyili asosida aniqlangan kamomaddan ko‘p bo‘lib qoladi.

Muddati o‘tgan qarzdorlik kamomadni moliyalashning majburlovchi usulidir. SHuning uchun imkoni boricha bunday qarzdorlik paydo bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun harakat qilish mumkin.