Тузувчи : Файзуллаева Н

Soliq tushumlari

Oborotdan soliqlar QQS; aksiz soliqlari; daromad soliqlari; korporatsiyalarning daromad soliqlari; shaxsiy daromad soliqlari; ijtimoiy sug‘urta va nafaqaga soliqlar; tashqi savdo soliqlari, boshqa soliq tushumlari.

Soliqsiz tushumlar

Litsenziyalar, yig‘imlar va boshqalar. Markaziy bank foydasidan ajratmalar.

Transfertlar

Xarajatlar va sof kreditlash; joriy xarajatlar; ish haqi; tovarlar va xizmatlar; foiz to‘lovlari; tashqi foiz to‘lovlari; ichki foiz to‘lovlari; nafaqalar; transfertlar; subsidiyalar, boshqa xarajatlar.

Kapital qo‘yilmalar. Sof kreditlash

YAngi siyosat doirasidagi kreditlar (maslan, dehqon xo‘jaliklarini va davlat korxonalarini subsidiyalash); qarz qaytarish hisobidan to‘lovlar.

Umumiy saldoning (daromadlar va transfertlar)  xarajatlar va sof kreditlash.

Tashqi moliyalash. YAngi qarz olish

Qarz qaytarish hisobidan to‘lovlar. Ichki Bank.

Garchand kamomadni aniqlashda DMSda qayd qilingan umumiy kamomad tushunchasidan foydalanilsada, byudjet balansini o‘lchashning yagona, eng yaxshi usuli mavjud emas. Maqsadga qarab va turli tahliliy me’zonlardan kelib chiqib, balansni aniqlashning boshqa konsepsiyalaridan ham foydalanish mumkin. Byudjet holatining umumiy ko‘rsatkichlari sifatida ko‘pincha kamomad yoki musbat saldoning YAIMga nisbati olinadi va u byudjet sohasidagi holatni aniqlashning umum qabul qilingan usulidir. Lekin, hatto, bu an’anaviy usul qator boshqa o‘lchov yoki bu bo‘limda aytiladigan hamma o‘lchovlar bilan to‘ldirilishi mumkin. YAlpi o‘lchovlar soliq-byudjet siyosatining soliq solish va xarajatlar kabi tarkibiy jihatlarni hisobga olishi kerak.

Balansning kerakli ta’rifini tanlash qator omillarga asoslanadi:

1. Disbalans turi;

2. Qamrab olish darajasi (markaziy hukumat, davlat boshqaruvi sektori yoki davlat sektori );

3. Buxgalteriya hisobining uslubi (kassa tamoyili yoki hisoblanish uslubi);

4. Boshqa shartning holati.

5.2 - rasmda qisqa shaklda tegishli omillar va byudjet balansini baholashdagi ehtimolli tahliliy farqlar ko‘rsatilgan. Quyida byudjet balansini o‘lchashning turli usullari ko‘rib chiqilgan.

Davlat sektorining qarz mablag‘lariga extiyojini aniqlash byudjet balansining butun davlat sektori uchun an’anaviy uslubidir. U byudjet balansining eng keng qamrovli standart ko‘rsatkichlari bo‘lib xizmat qiladi, chunki butun davlat sektorining moliyaviy resurslarga talabini o‘z ichiga oladi. Umumiy balans tushunchasidan davlat boshqaruvining har qanday darajasida foydalanish mumkin. Markaziy hukumatning va davlat boshqaruvi sektorining qarz olishga ehtiyoji butun davlat sektori ehtiyojining tarkibiy qismidir, ularni esa davlat boshqaruvi sektori va davlat korxonalari sektori qarz olishga ehtiyojidan va tegishli ravishda sektorlar orasidagi transfertlarni saldolab aniqlash mumkin.

Byudjetning joriy balansi (joriy operatsiyalar hisobi bo‘yicha balans) joriy daromadlar va joriy xarajatlar orasidagi farq sifatida aniqlanadi. Bu ko‘rsatkichga ko‘pincha davlat jamg‘armalarini aniqlash va demak, davlatning yalpi milliy jamg‘armalaridagi ulushining ko‘rsatkichi sifatida qaraladi. Uni quyidagicha yozish mumkin: