|
12.5. Respublikada barqaror iqtisodiy o‘sishga erishish imkoniyatlari
2014 va 2017 yillarda erishilgan iqtisodiy o‘sishning yuqori sur’atlari, xususiy tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlantirish uchun qulay makroiqtisodiy muhitning yaratilishi, iqtisodiyotning barcha sektorlarida ijobiy institutsional va tarkibiy o‘zgarishlar 2014-2017 yillarda bozor iqtisodiyotini chuqurlashtirish va iqtisodiyotning barqaror o‘sishini ta’minlashning poydevori hisoblanadi.
Iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning kelgusiga mo‘ljallangan ustuvor yo‘nalishlari Prezidentimiz SH.M.Mirziyoevning 2017 yildagi parlamentga Murojaatnomasida va ma’ruzalarida kursatib berilgan.
2018 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning eng muhim maqsadi va asosiy ustuvor vazifasi – bu islohotlarni davom ettirish va chuqurlashtirish, mamlakatimizni yangilash va modernizatsiya qilish, 2017-2021 yillarga mo‘ljallangan Harakatlar strategiyasida belgilab berilgan vazifalarni so‘zsiz bajarish va shu asosda iqtisodiy rivojlanishning yuqori va barqaror sur’atlarini, samaradorligini hamda makroiqisodiy movozanatni ta’minlashdan iborat:
bank-moliya tizimining barqarorligini ta’minlash;
iqtisodiyotni tarkibiy o‘zgartirish jarayonlarini chuqurlashtirish siyosatini davom ettirish;
asosiy etakchi sohalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash, transportda infratuzilma kommunikatsiyalarini rivojlantirishga qaratilgan strategik axamiyatga molik loyihalarni amalga oshirish uchun faol investitsiya siyosatini olib borish;
qishloqda uy-joy qurish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirishni jadallshtirish dasturi;
aholi bandligini ta’minlash, shu tariqa odamlarning daromadini yanada oshirish va hayot sifatini yuksaltirish masalalarini hal etish;
farzandlarimizning barkamol avlod bo‘lib voyaga etishi uchun zarur barcha imkonyat va sharoitlarni yaratish.
2017 yilda iqtisodiy o‘sishning yuqori sur’atlarini ta’minlash maqsad qilib qo‘yildi va bunga erishildi, qulay makroiqtisodiy muhitning yaratilishi, uyg‘unlashgan pul–kredit va soliq byudjet siyosati, ko‘zda tutilayotgan institutsional va tarkibiy o‘zgarishlar natijalari, bozor islohotlarini yanada chuqurlashtirish iqtisodiy o‘sishga zamin yaratadi va muhim omil bo‘lib xizmat qiladi .
Makroiqtisodiy barqarorlik va iqtisodiy o‘sish bevosita inflyasiya, soliqlar va kreditlar kabi regulyatorlar va richaglar bilan bog‘liq.
2017 yilda yillik inflatsiya darajasi 5,4 foizni tashkil etdi.
Iqtisodiyotni rivojlantirishda bank sektorini rivojlantirish muhim rol o‘ynashini hisobga olgan holda, bank-moliya tizimidagi islohotlarni yanada chuqurlashtirish yuzasidan bir qator tadbirlarni amalga oshirish belgilangan. Eng avvalo, bozorda banklararo raqobat muhitini yanada kuchaytirish, banklar tomonidan ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirish va ularning yangi turlarini yaratish, makro kredit berilishini yanada rivojlantirish ko‘zda tutilgan. “So‘nggi ikki yilda tijorat banklarining umumiy kapitali 2 barobar ko‘paydi. Birgina o‘tgan yilning o‘zida etakchi banklarning nizom jamg‘armalarini oshirish uchun qo‘shimcha ravishda 500 milliard so‘mdan ortiq davlat mablag‘lari ajratildi”.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari uchun mikrokredit berishni jadal rivojlantiorish maqsadida 2006 yilning birinchi kvartalida tashkil qilingan, barcha hududlarda filiallarga ega bo‘lgan iqtisoslashtirilgan bank ishlab turibdi.
Iqtisodiyotda barqaror o‘sishni ta’minlash ko‘p jihatdan tarkibiy o‘zgarishlarning aniq natijalariga bog‘liq, bu erda asosiy o‘rinni mulkdorlar safini kengaytirish, o‘rta mulkdorlar sinfini shakllantirish, kichik tadbirkorlik va fermer xo‘jaliklarini rivojlantirish egallaydi.
Byudjet taqchilligini moliyalashtirishning bu usuli noinflyatsion usul hisoblansada inflyatsiya xavfini ma’lum muddatga kechiktiradi xolos. CHunki muddati yetgan zayomlarni sotib olish bilan davlat muomaladagi pul massasini ko’paytiradi. Bu esa o’z navbatida, baholar darajasining ko’tarishiga sabab bo’ladi. Soliq tushumlarini ko’paytirish byudjet taqchilligini moliyalashtirishning uchinchi yo’li bo’lib, u uzoq muddat talab etadigan soliq islohati o’tkazilishini talab etadi. Bu islohotlar soliq bazasini kengaytirish, soliq stavkalarini kamaytirish, soliq yukini ishlab chiqaruvchilardan ko’proq mulk egalari va mulkdan foydalanuvchilar zimmasiga o’tkazish orqali soliqlar tushumini ko’paytirishni ko’zda tutadi.
Byudjet ortiqchaligini kamaytirish usullariga muomaladagi pul mablag’larini olib qo’yish va davlat qarzlarini to’lash kiradi.
Davlat qarzlarini to’lash nominal daromadlar va muomaladagi pul massasini oshirib, baholar darajasining yanada oshishiga olib kelishi mumkin. SHu tufayli byudjetdagi ortiqcha mablag’larni muzlatib qo’yish byudjet kamomadini pasaytirishning nisbatan noinflyatsion usulidir.
Hududlarni kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan rivojlantirilishi, xorijiy investitsiyalarni faol jalb etilishi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojlanishini rag’batlantirilishi 2016 yilda Davlat byudjeti daromadlar qismi prognozini 101,3%ga bajarish imkonini berdi.
Soliq yukini kamaytirish va soliqqa tortish tizimini soddalashtirish, soliq ma’murchiligini takomillashtirish bo’yicha chora-tadbirlarning davom ettirilishi va iqtisodiyotdagi ijobiy tarkibiy siljishlar natijasida iqtisodiyotdagi soliq yuki YAIMga nisbatan 2015 yildagi 21,3%dan 20,6%ga pasaydi.
Davlat byudjeti daromadlar qismining ijrosi 2016 yilda quyidagicha tuzilishga ega buldi:
Davlat byudjeti daromadlar qismida to’g’ri soliqlar ulushi 2015 yildagi 24,1%dan 24,0%gacha yoki YAIMga nisbatan mos ravishda 5,1%dan 4,8%gacha kamaydi;
egri soliqlar hamda resurs soliqlari va to’lovlar ulushi byudjet daromadlari tarkibiy tuzilishida 2015 yildagi 65,8%dan 34,4%gacha yoki YAIMga nisbatan 14%dan 13,3%gacha kamaydi.
Kam daromadli aholining moliyaviy imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida, 2016 yil boshidan jismoniy shaxslar daromad solig’ining ikkinchi shkalasi bir foiz birlikka kamaytirildi. Bunga qaramasdan, ushbu soliq bo’yicha tushumlar soliq bazasining kengayishi va yangi ish urinlarini tashkil etilishi hisobiga 2015 yilga nisbatan 8,9%ga ko’paydi.
Kichik biznesni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash bo’yicha chora- tadbirlar va mamlakat YAIMida servis sohasi ulushining ortishi Davlat byudjeti daromadlariga ijobiy ta’sir ko’rsatdi. SHu bilan birga, 2016 yildan yagona soliq to’lovi stavkasi 6%dan 5%ga tushdi, bu esa kichik biznes sub’yektlari ixtiyorida 100 mlrd. so’m qolishini ta’minladi. 2016 yil yakuni bo’yicha kichik korxona va mikrofirmalar uchun yagona soliq to’lovidan byudjetga tushgan tushumlar 1,44 trln.so’mni tashkil etib, o’tgan yil tushumlariga nisbatan 20,9%ga o’sdi.
2016 yilda yer solig’i (qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarisiz), suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq va jismoniy shaxslar mol- mulk solig’i stavkalari 15%ga indeksatsiya qilindi. SHu bilan birga, Davlat byudjetida resurs to’lovlari va mol-mulk solig’i bo’yicha tushumlar ulushi 2015 yildagi 13,2%dan 12,9%gacha kamaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
