Тузувчи : Файзуллаева Н

16.2. Tarmoqni iqtisodiy prognozlashning ahamiyati, ob’ektlari va darajalari
Tarmoq iqtisodiy rivojlanishini prognozlash uchun avvalo o‘sha tarmoqning mahsulotga bo‘lgan uzoq muddatli talabini aniqlash kerak.

Talab (ehtiyoj)ni prognozlash jarayoni qo‘yidagi bosqichlardan iborat:

• 
  Prognoz ob’ektini belgilash.
  
• 
  Prognozdan ko‘zda tutilgan maqsad va vazifalarni aniqlash.
  
• 
  Prognozlash vaqtini aniqlash.
  
• 
  Talab doiralari va ularning talabdagi ulushini aniqlash.
  
• 
  Retrospiktiv ma’lumot to‘plash.
  
• 
  Prognozlash usulini tanlash.
  
• 
  Tarmoqning mahsulotga bo‘lgan ehtiyoji (talabi) bo‘yicha model va xisob ishlab chiqish.
  

Talab ishlab chiqariladigan va noishlab chiqariladigan shaklda bo‘ladi.

Har bir yo‘nalish xisob-kitob qilinadigan, talab aniqlanadigan tarmoq va ishlab chiqarish guruxlariga ajratiladi. Talabning aniqlanishi uchun turli xil usullardan foydalaniladi. Bular normativ usul, oddiy-o‘rtacha usul, ekstropolyasiya usuli, morr-regress usul va boshqalar.

Normativ usul bilan talab aniqlanishida eng asosiysi normativlarning aniqlanishidir. Ogoxlantirishdan kelib chiqqan xolda bularning qisqa davr ichida ilmiy asoslangan talab normativlari asos qilib olinadi. Uzunroq davr uchun normativlarning o‘zi eng avvalo ilmiy - texnikaviy rivojlanish, ishlab chiqarish strukturasi va boshqa ko‘pgina omillar ta’sirida funksiyalar sifatida o‘rtaga chiqadi. Normativlar aniqlanganda maxsulot talabini hisoblab chiqish qiyin emas.

talab (ehtiyoj)

A_ij-talab normasi ij mahsulot, i talab;

B_i-i talab.

Qisqa muddatli prognozlashda ba’zan oddiy-o‘rtacha usul xam ishlatiladi. Bu usulda talab o‘tgan yillardagi realizatsiya xajmidan kelib chiqqan xolda aniqlanadi.

Bu usulda ko‘rib chiqilayotgan davr ichidagi realizatsiya xajmlari qo‘shilib, davrlar soniga bo‘linadi:

Prognozlash usullari ichida eng anig‘i 5 yillik prognozlash usuli bo‘lib ekstropolyasiya usuli hisoblanadi. Ushbu usul qo‘yidagicha ko‘rsatiladi:

Yillar	Ular №	u k	tu		Y xisob,	u-u
							Prognoz ma’lumotlarining aniqlik darajasi

-prognoz xatosi.