Тузувчи : Файзуллаева Н

10-chizma. Yalpi taklif egri chizigi. 

iktisodiyot ishlab chikarish omillari to‘lik band bo‘lmagan sharoitda amal kiladi; 

baxolar, nominal ish xaki kayd etilgan, bozor tebranishlaridan juda kam ta’sirlanadi; 

real mikdorlar (ishlab chikarish, bandlilik, real ish) xaki xarakatchan va bozor 
tebranishlaridan tez ta’sirlanadi. 
Vertikal yoki klassik kesmada iktisodiyot to‘lik bandlik sharoitiga yoki ishsizlikning 
tabiiy darajasi sharoitiga erishgan vaziyatni ko‘ramiz. Iktisodiyot egri chizikning bu 
kesmasida o‘zining ishlab chikarish potensiali darajasida bo‘ladi. Bu shuni bildiradiki, 
baxolarning xar kanday oshishi ishlab chikarish xajmining oshishiga olib kelmaydi. Chunki, 
iktisodiyot to‘lik kuvvatda faoliyat ko‘rsatayapti. To‘lik bandlik sharoitida ayrim firmalar 
boshka firmalarga nisbatan resurslarga yukorirok baxolarni taklif etish orkali ishlab 
chikarish xajmini oshirishga xarakat kiladi. Ammo, bunday xolatda ayrim firmalarning 
resurslar va ishlab chikarish xajmini oshirishi, boshkalari uchun yo‘kotishga olib keladi. 
Natijada bu maxsulotlar baxosi oshishi mumkin, lekin ishlab chikarishning real xajmi 
o‘zgarmay koladi.
Klassik nazariyada yalpi taklifni taxlil kilish kuyidagi shartlarga tayanadi: 
ishlab chikarish xajmi fakatgina ishlab chikarish omilari xajmiga va 
texnologiyalarga boglik va baxolar daoajasiga boglik emas; 
ishlab chikarish omillari va texnologiyalarda o‘zgarish sekinlik bilan ro‘y beradi; 
iktisodiyot to‘lik bandlik sharoitida amal kiladi, ya’ni ishlab chikarish xajmi 
potensial darajaga teng; 
baxolar va nominal ish xaki o‘zgaruvchan, ularning o‘zgarishi bozorlarda 
muvozanatni ta’minlab turadi. 
Oralik kesma
– ishlab chikarish real xajmining o‘sishi narxlar darajasining o‘sishiga mos 
ravishda o‘sib boradi. Nima uchun? Chunki, iktisodiyotning pasayish xolatidan to‘lik bandlikka 
o‘tishi noteks va turli vaziyatlarda ro‘y beradi. Masalan, ayrim tarmoklarda resurslarning 
etishmasligiga duch kelinsa, boshka tarmoklarda xozircha ortikcha resurslar mavjud bo‘ladi. 
Shuningdek, ular ishlab chikarishni kengaytirish uchun yangi asosiy vositalar sotib olish va 
malakasiz mutaxassislardan foydalanishiga to‘gri keladi. Bu esa maxsulotlar birligiga ketadigan 
xarajatlarning oshishiga va natijada baxolar darajasining o‘sishiga olib keladi. 
Ishlab chikarish xajmi ko‘payishi yoki kamayishi baxoga boglik bo‘lmagan omillar 
xisobiga xam ro‘y berishi, bu omillar esa yalpi taklif egri chizigini o‘ng yoki chap tomonga 
siljitishi mumkin. Baxoga boglik bo‘lmagan omillarnig xususiyati shundaki, ular maxsulot 
birligiga ketgan xarajatlarga bevosita ta’sir kiladi va shu orkali jami taklif egri chizigining 
siljishiga sabab bo‘ladi.
Bu omillarga texnologiyalardagi o‘zgarishlar, ishlab chikarish omillari mixdorining 
o‘zgarishi, resurslar baxolarining o‘zgarishi, firmalarni solikka tortishdagi o‘zgarishlar boshkalar 
kiradi.. 

4.AD-AS modelida makroiktisodiy muvozanat. 

---

47 
AD va AS egri chiziklarining kuesishish nuktasi ishlab chikarishning muvozanatli xajmi 
va 
baxolarning muvozanatli darajasini belgilaydi. Baxolarning muvozanatli darajasi 
deganda baxolarning shunday darajasi tushuniladiki, unda jami talab va taklif bir-biriga mos 
kelishi yoki teng bo‘lishi kerak. Modlelda makroiktisodiy muvozanatga erishish mexanizmini 
dastlab oralik kesmada ko‘rib chikamiz (11-chizma). Dastlab muvozanat e nuktasida 
o‘rnatilgan. Baxolarning muvozanatli darajasi va yalpi ishlab chikarish xajmining muvozanatli 
xajmlari mos ravishda Pe va Ye lar bilan belgilangan. Nima uchun Pe narxlarning muvozanatli 
darajasini va Ye esa yalpi ishlab chikarishning muvozanatli xajmiini bildirishini ko‘rsatishimiz 
uchun baxolarning muvozanatli darajasi Pe emas, balki P1 deb xisoblaymiz.
R
AS 
Pe 
e 
P1
AD 
Y
Y 1 Y e Y 2