Тузувчи : Файзуллаева Н

inflyatsiya darajasi (baxolarning
o‘sish sur’ati) 
deb ataladi. Makroiktisodiy modellarda inflyatsiya darajasi kuyidagicha 
ifodalanishi mumkin: 
P-P
-
1

 = ----------*100 
P
-
1
bunda:

–
yillik
 
inflyatsiya sur’ati;
P
- joriy yilning narxlar indeksi;
P
-
1
- o‘tgan yilning narxlar indeksi. 
Inflyatsiyani mikdoran o‘lchash uchun makroiktisodiyotda «70-mikdor koidasi» deb 
atalgan usuldan xam foydalaniladi. Bu usul narxlarning barkaror o‘sishi sharoitida inflyatsiya 
darajasi necha yilda ikki baravarga oshishini aniklash imkonini beradi. Buning uchun 70 ni yillik 
inflyatsiya darajasiga bo‘lish kifoya: 
Baxolar ikki martaga 70 
oshishi uchun zarur = ---------------------- 
yillar soni

 
Misol uchun, yillik inflyatsiya darajasi 7 % ga teng bo‘lsa, taxminan 10 yilda baxolar ikki 
martaga oshadi, ya’ni, (70:7 = 10). 
Real YaMM va jamgarmaning necha yildan so‘ng ikki marta oshishini xisoblash zarur 
bo‘lgan xollarda xam «70-mikdor koidasidan» foydalaniladi. 
5.Talab va taklif inflyatsiyasi. 

---

31 
Talab inflyatsiyasi
iktisodiyotda talab keskin oshib ketishi va uni ishlab chikarishning 
real xajmi bilan kondirish mumkin bo‘lmay kolgan sharoitlarda kelib chikadi. Ya’ni, to‘lik 
bandlilikka yakin sharoitda iktisodiyotning ishlab chikarish imkoniyatlari o‘sib borayotgan yalpi
talabni kondirolmaydi. Ortikcha talab esa real tovarlar baxosining ko‘payishiga iktisodiy bosim 
beradi va talab inflyatsiyasi kelib chikadi. Yoki, oddiy so‘zlar bilan aytganda, «xaddan ziyod 
pullar xaddan kam tovarlarni ovlaydi». Talab inflyatsiyasini keltirib chikaruvchi asosiy sabablar 
axolining ish bilan to‘lik bandligi va ish xakining oshib borishi xisoblanadi. Demak, inflyatsiya 
talab, taklif, ish bilan bandlik, baxo, ishlab chikarish sur’atlari kabi ko‘pgina omillarga boglik.
Iktisod pasayish xolatida bo‘lganda mamlakatda jami talab oshsa, ishlab chikarish xajmi 
ko‘payadi, ishsizlik kamayadi, baxo darajasi esa deyarli o‘zgarmaydi yoki kam mikdorda 
o‘zgaradi. Baxo o‘zgarmasligining sababi shundaki katta xajmdagi bo‘sh turgan mexnat va xom 
ashyo resurlarini shu o‘zgarmas baxoda ishga tushirish mumkin bo‘ladi. Chunki, ishsiz yurgan 
kishi ish xakini oshirishni talab kilmaydi, uning uchun ishga yollanishning o‘zi kifoya xamda 
ko‘shimcha stanok sotib olishga xojat yo‘k. 
Bundan tashkari, baxo ishchi kuchini to‘la ish bilan bandligiga erishishdan oldin xam 
oshishi mumkin. Ya’ni, ba’zi sanoat korxonalarida bo‘sh turgan resurs va zaxiralarni ishlab 
chikarishga ertarok to‘lik jalb kilinadi, natijada ular talabning o‘sishiga mos ishlab chikarishga, 
taklifga erisha olmaydi. Talab, taklifdan ko‘payib ketadi, natijada baxo yana osha boshlaydi.