Тузувчи : Файзуллаева Н

 
2-masala 
2000 yilda YAIM – 2300, xususiy investitsiyalar – 200 ni tashkil etgan. 2001 yilda bu 
ko’rsatkichlar muvofiq tarzda 2550 va 250 tashkil etdi. Avtonom soliqlar 120, davlat xarajatlari 
– 100 ga teng. Iqtisodiyotda haqiqiy ishsizlik tabiiy ishsizlik darajasidan 2% yuqori, YAIMning 
davriy ishsizlikka ta’sirchanlik koeffitsiyenti 3 ga teng. Avtonom xarajatlar, muvozanatli va 
potensial YAIM, inflyatsion (retsession) farq, shuningdek farqni bartaraf etish uchun davlat 
xarajatlarini qanchalik o’zgartirish kerakligini aniqlang. 
Echish
: 
Dastlab avtonom xarajatlar mul’tiplikatorini topamiz 
m=ΔY /ΔE (ΔI) =(2550-2300) / (250-200) =5 
Bundan iste’molga chegaralangan moyillikni topamiz 
m=1/(1-MPC) , bundan MPC = 1-1/MRS =1-1/5 =0,8 

---

157 
2001-yilda avtonom xarajatlar quyidagi tarzda aniqlanadi: 
A = a + I + G - bT = 160 + 250 + 100 – 0,8 x 120 = 414 
Muvozanatli YAIM: Y = a+ b (Y – 120) + I + G, Y = 2070 
Potensial YAIM ni aniqlash uchun YAIMning uzilishini topish zarur: 
Y
uzil
. = 3 x 2% = 6%, ya’ni muvozanatli YAIM i potensial YAIMning 94%ni tashkil etadi. 
Demak, potensial YAIM Y
p
= 2202,1 teng. 
Muvozanatli YAIM

Potensial YAIM, ya’ni retsession farq mavjud: 
2202,1 – 2070 = 132,1. 
Farqning bartaraf etish uchun zarur bo’lgan xarajatlar summasi quyidagi formuladan 
foydalanib topiladi: 
MPS
MPC
G
Y
1
1
1






Y = 

G x 1 / MPS 

132,1 = 

G x 5 = 26,4, ya’ni davlat xarajatlarini 26,4 ga 
ko’paytirish zarur.
 
 
3-masala 
Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalangan: 
Iste’mol funksiyasi C = 800 + 0,9 (Y – T), davlat xarajatlari G = 500, investitsiyalar hajmi 
I = 360, soliqlar hajmi T=400. Quyidagilarni aniqlang: 
a) muvozanatli YAIM; 
b) soliqlar va davlat xarajatlari mul’tiplikatorlari; 
v) agar potensial YAIM 15000 teng bo’lsa, unga erishish uchun davlat xarajatlarini qay 
tarzda o’zgartirish zarur? 
Echish:
a) muvozanatli YAIM quyidagicha aniqlanadi: 
Y = C +I + G 

Y = 800 + 0,9(Y – 400) + 360 + 500 

Y = 13000. 
B) Davlat xarajatlari mul’tiplikatori: 
m = 1 /( 1 – MPC) = 1 / 0,1 = 10. 
Soliqlar mul’tiplikatori quyidagi formula bo’yicha topiladi: 
m
t 
= MPC / (1-MPS) = 0,9 / 0,1 = 9. 
V) gontensial va real daromadlar o’rtasidagi farq 15000 – 13000 = 2000ni tashkil etadi, 
ya’ni retsession uzilish mavjud. Uni bartarf etish uchun hukumat o’z xarajatlarini

Y miqdorga 
oshirishi lozim 

Y = 

G . m 


G = 

Y / m = 2000 / 10 = 200.