Тузувчи : Файзуллаева Н

 
6-masala 
Markaziy bank, «arzon pullar» siyosatini amalga oshirish orqali 10 mlrd. so’m miqdoridagi 
qimmatli qog’ozlar, jumladan, tijorat banklaridan 5 mlrd. so’m va aholidan 5 mlrd. so’m sotib 
oldi. Aholi olingan pullarning bir qismini bank tizimidan tashqarida naqd pulda saqlaydi. 
Majburiy zahiralar me’yori 20%ni tashkil etadi. Agar bank tizimi o’z «arzon pullar» 
imkoniyatlaridan to’liq foydalansa, pul taklifi qanday o’zgaradi? 
Echish: 
1-usul
. 

M
s
= MB x m
m
. 
MB = 9 mlrd. so’m (10 – 1 = 9 yoki 4 (aholi) + 5 (tijorat banki) = 9). 
m
m
= 1 : 0,20 = 5 


M
s
= 9 x 5 = 45 mlrd. so’m, ya’ni agar tijorat banklari depozitlari
9 mlrd. so’mga oshsa, pul taklifi 45 mlrd. so’mga oshadi. Umumiy pul taklifi M
s
= D + C, 
demak, pul taklifining umumiy o’zgarishi quyidagini tashkil etadi: 

M
s
= 45 + 1 = 46 mlrd. so’m. 
2-usul
. Markaziy bank tijorat banklaridan 5 mlrd. so’m miqdoridagi obligatsiyalarni sotib 
olib, ortiqcha zahiralarni yaratadi, ya’ni ER = 5 mlrd. so’m 

bunda depozitlar hajmi D = 

R x 
m = 5 x 5 = 25 mlrd. so’mga ortadi. 

---

153 
Markaziy bank shuningdek, aholidan 5 mlrd. so’m miqdoridagi obligatsiyalarni sotib oldi. 
Shartga ko’ra, aholi 1 mlrd. so’mni naqd pulga aylantirgan, demak 4 mlrd. so’m bank hisob 
raqamlarida depozit sifatida saqlanadi. Bunda majburiy zahiralar: rr = D x rr = 4 x 0,2 = 0,8 
mlrd. so’mga, ortiqcha zahiralar esa: 

R
 = 4 – 0,8 = 3,2 mlrd. so’mga teng. 

M
s
= 

R
 
x m
m
= 3,2 x 5 = 16 mlrd. so’m. 
Demak, bank tizimida depozitlarning umumiy hajmi: D = 25 + 16 = 45 mlrd. so’m. pul 
taklifi: M
s
= D + C = 45 + 1 = 46 mlrd. so’m, ya’ni Markaziy bank «arzon pullar» siyosatini 
amalga oshishish orqali pul taklifini 46 mlrd. so’mga oshirgan.