|
4. Davlat byudjetining soliqlarga ko’ra tarkibi. Soliq yuki.
Respublikamizda 1992 yilda jami 24 turdagi soliqlar va yig’imlar amalda bo’lgan bo’lsa
ularning soni 2000 yili 17 tagacha, 2006 –yilga kelib esa 12 tagacha qisqardi. Soliqlar turining
qisqarishi ayrim soliqlarning bekor qilinishi, ayrimlarini esa qo’shib yuborish-unifikatsiya qilish
hisobiga ta’minlandi. Masalan ijtimoiy infratuzilma solig’iga obodonlashtirish yig’imi qo’shib
yuborilgan bo’lsa, 2006 yilda ekologiya solig’i mutlaq bekor qilindi.
2000-2007 yillarda foyda solig’i stavkasi 31 %dan 10 foizga tushirildi, Shuningdek,
tadbirkorlik sub’yektlaridan olinadigan yagona soliq unifikatsiya qilindi, ya’ni unga nobyudjet
davlat jamg’armalariga o’tkaziladigan majburiy to’lovlardan yagona yo’l jamg’armasi, maktab
112
ta’limini rivojlantirish jamg’armasiga ajratmalar ham qo’shib yuborildi. YAgona soliq stavkasi
2007 yilda 13 % ga, 2007 yilda esa 8 % gacha pasaytirildi.*
10.2
-jadval.
O’zbekiston Respublikasida Davlat byudjeti daromadlari tarkibi (YAIMga nisbatan % da)
Davlat byudjeti daromad qismining bajarilishi (YAIMga nisbatan % da)
Ko’rsatkichlar
2005y.
2006 y
2007y.
2008 y
Daromadlar jami
22.6
20.7
21.8
23.7
1. Bevosita soliqlar
6.5
6.0
6.2
6.5
2. Bilvosita soliqlar
10.5
9.7
10.3
11.2
3.Resurs to’lovlari hamda mulk solig’i
4.5
3.6
3.54
3.6
4.Ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i
1.1
1.4
0.7
0.8
5. Boshqa daromadlar
1.1
1.4
1.7
1.7
Manba
: 1.“
O’zbekiston Iqtisodiyoti”. Axborot va tahliliy sharh 2008yil. T.: 2009y. avgust., 19
b.
Bu chora tadbirlar iqtisodiyotga soliq yukini kamaytirish imkonini berdi.
Agar davlat byudjeti daromaadlarining YAIMdagi ulushi 2000 yilda 28,5 % bo’lgan bo’lsa
2005 yilda 22,5 % ni 227 yilda 21,8 % ni tashkil etdi (10.2-jadval).
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining navbatdagi majlisi bo’lib
o’tdi. Deputatlar O’zbekiston Respublikasining 2018 yilgi Davlat byudjeti va davlat maqsadli
jamg’armalarining byudjetlari, shuningdek soliq va byudjet siyosatining asosiy yo’nalishlarini
ko’rib chiqdilar.
Deputatlar ta’kidladilarki, joriy yilda belgilangan chora-tadbirlarni o’z vaqtida va to’liq
moliyalashtirishni ta’minlashga qaratilgan kuch-g’ayratni safarbar etish yuzasidan talay tizimli
ishlar amalga oshirildi. Bunda mahalliy byudjetlar mustaqilligini oshirish, daromadlar
tushumlarining qo’shimcha manbalarini aniqlash, shuningdek ularni jalb etish hisobiga
byudjetning daromad qismini shakllantirish borasida sifat jihatidan yangicha yondashuvlardan
foydalanildi. Bularning barchasi pirovard natijada belgilangan makroiqtisodiy ko’rsatkichlarga
erishish imkonini berdi. Joriy yil byudjeti barcha nazarda tutilgan xarajatlar bajarilgan va
tasdiqlangan dasturlar moliyalashtirilgan holda YAIMga nisbatan 0,1 foiz profitsit bilan ijro
etilishi kutilmoqda.
Davlat byudjeti birinchi marta jahon moliya institutlari tomonidan e’tirof etilgan
makroiqtisodiy ko’rsatkichlar, baholash indekslari asosida tuzilganligi ko’rsatib o’tildi. 2018
yilda YAIM 290,6 trln. so’m miqdorida bo’lishi prognoz qilinmoqda, deflyator 14,1 foizni,
iste’mol narxlari indeksi 12-13 foizni tashkil etadi. Davlat byudjetini YAIMga nisbatan 0,02 foiz
profitsit bilan tasdiqlash taklif etildi.
Shu bilan birga, 2018 yilgi soliq siyosatining xo’jalik yurituvchi sub’yektlar va aholi
daromadlariga soliq yukini yanada kamaytirishni, mahalliy byudjetlar daromadini oshirishni
nazarda tutuvchi asosiy yo’nalishlari belgilanganligi alohida e’tirof etildi. Jismoniy shaxslar
daromadidan olinadigan soliq yuki darajasini fuqarolarning shaxsiy jamg’arib boriladigan
hisobraqamlariga
ajratmalar
miqdorini 1
foizdan
2
foizgacha
oshirish
hisobiga
kamaytirish, yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun qat’iy belgilangan soliq stavkasini
pasaytirish taklif etildi. Shuningdek bir xildagi soliq solinadigan bazaga ega bo’lgan soliqlar va
to’lovlarni birlashtirish yo’li bilan soliqlar hamda boshqa majburiy to’lovlar sonini qisqartirish
taklif etilmoqda.
Prognoz ko’rsatkichlar 2018 yilda ijtimoiy sohani qo’llab-quvvatlash bo’yicha ishlar
davom ettirilishidan dalolat bermoqda. Xususan, ijtimoiy soha xarajatlari 34,7 trln. so’mni
tashkil etadi.
Deputatlar tibbiy xizmatning avtomobil’ parkini yangilash, respublika va hududiy
muvofiqlashtirish-dispetcherlik xizmatlarining ma’lumotlarini yagona uzatish tarmog’iga
birlashtirish bo’yicha ishlarni davom ettirishga taalluqli takliflarni qo’llab-quvvatladilar. Ana shu
maqsadlar uchun 141 mlrd. so’m ajratish rejalashtirilmoqda.
113
Barcha siyosiy partiyalar fraksiyalari va Ekologik harakat deputatlar guruhining so’zga
chiqqan vakillari Hukumat tomonidan taqdim etilgan 2018 yilgi Davlat byudjeti va davlat
maqsadli jamg’armalari byudjetlarining loyihasini, shuningdek soliq va byudjet siyosatining
asosiy yo’nalishlarini qo’llab-quvvatlashni taklif etdilar. Loyiha Qonunchilik palatasi tomonidan
tasdiqlandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
