Тузувчи : Файзуллаева Н

To‘la ish bilan bandlik
ishchi kuchining 100 foiz ish bilan ta’minlanganligini bildirmaydi. 
Aksincha, friksion va strukturali ishsizlik ilojsiz xol bo‘lganligini xisobga olsak, biz mutlak to‘la 
ish bilan bandlilikka erishib bo‘lmasligini tushunamiz. 
Agarda davriy ishsizlik bo‘lmasa, u xolda to‘la ish bilan bandlilikka erishiladi. To‘la ish 
bilan bandlik davridagi ishsizlik, 
ishsizlikning tabiiy darajasi
deyiladi. Bunga ish kidiruvchilar 
soni bo‘sh ish joylari soniga muvofik kelsagina erishish mumkin. Ishsizlikning tabiiy darajasi
friksion va tarkibiy ishsizlik yigindisiga teng bo‘ladi. 
Ishsizlikning tabiiy darajasi doimiy emas, chunki u iktisodiy vaziyat, konun va milliy 
an’analar bilan boglik xolda o‘zgarib turadi.
Ishsizlikning tabiiy darajasi mamlakatdagi oxirgi o‘n yilda mavjud bo‘lgan xakikiy 
ishsizlik darajasi va keyingi o‘n yil uchun prognoz kilib xisoblangan ishsizlik darajalarining 
o‘rtacha mikdori sifatida belgilanadi. Umumiy xolda ishchi kuchi ish bilan band va faol ish 
kidirib yurgan ishsizlarga bo‘linadi. 
Ishsizlik darajasi
deb ishsizlarni ishchi kuchi soniga 
nisbatiga (% xisobida) aytiladi va uni kuyidagi formula bilan aniklash mumkin: 
Ishsizlik darajasi =(ishsizlar soni / ishchi kuchi soni)x100 
Barcha mavjud resurslardan to‘lik foydalanish yoki ishsizlikning tabiiy darajasi xolatida 
iktisodiyotda yaratilishi mumkin bo‘lgan maxsulot xajmini iktisodiyotning 
ishlab chikarish 
potensiali
deb ataladi. Mamlakatning ishlab chikarish potensiali potensial YaIM ko‘rsatkichi 
bilan o‘lchanadi.
Makroiktisodiy bekarorlik tufayli, iktisodiy pasayish davrida mamlakat o‘z iktisodiy 
potensialini to‘lik ishga solmasdan, yaratilgan xakikiy YaIM xajmi (Yx) potensial YaIM (Yp) 
xajmidan ortda koladi. Ya’ni YaIMning uzilishi (YuZ) ro‘y beradi. 
Yx – Yp
YuZ= ----------------- 100