Тузувчи : Файзуллаева Н

2. Davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan byudjet mul’tiplikatorlari. 
Qisqa muddatli davrda byudjet-soliq siyosati davlat xarajatlari, soliq va balanslashgan 
byudjet mul’tiplikatorlari samarasi ta’siri ostida bo’ladi. 
ΔG ↑ → ΔE↑ (ΔEqΔC) → ↑ΔY(ΔY=ΔC x mg) 
Davlat xarajatlarining Δ
G 
miqdorga o’sishi rejalashtirgan xarajatlarining Δ
E
miqdorda 
o’sishiga va umumiy xarajatlarning egri chiziq bo’yicha yuqoriga surilishiga olib keladi. Bu 
vaziyatda Yalpi ishlab chiqarish hajmi (ΔY) miqdorida o’sadi. 
7-mavzuda ko’rganimiz singari xarajatlardagi ozroq o’zgarish daromadlardagi undan ancha 
katta bo’lgan, o’zgarishni keltirib chiqaradi va ΔY/ ΔE=1/(1-b) bo’ladi (22-chizma). 
ΔY=ΔE x (1/(1-b))= ΔE x m 
Soliqqa tortish hisobga olinmaganda yopiq iqtisodiyot uchun davlat xarajatlari 
mul’tiplikatori va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmini quyidagi tenglamalar sistemasini 
yechish orqali topish mumkin: 
Y=C+I+G 
C=a+bY
Bu yerda: Y=C+I+G – yopiq iqtisodiyot uchun asosiy makroiqtisodiy ayniyat; 
ye
ye=Y 
E2=E1+ΔE(ΔG)
E1=C1+I1+G1+Xn1
E2=Y2
ΔE 
E1=Y1
ΔY 

---

117 
E1=Y1 E2=Y2 Y 
22-chizma. Davlat xarajatlari o’zgarishining mul’tiplikativ samarasi 
Tenlamalar sistemasini Y uchun yechib quyidagi natijani olamiz:
1 
Y = ---------- (a+I+G);
1-b 
Bu yerda: 1/(1-b) – yopiq iqtisodiyotda soliqqa tortish hisobga olinmagan vaziyatda 
xarajatlar mul’tiplikatori; 
(a+I+G) – avtonom xarajatlar; 
b=MPC – istemolga chegaralangan moyillik bo’lib mul’tiplikator miqdorini belgilovchi 
asosiy omildir. 
Soliqqa tortish hisobga olinganda iste’mol funksiyasi o’zgaradi va 
C=a+b(1-t)Y
ko’rinishni oladi. Bu tenglamani asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo’yib yechsak, quyidagi 
natijani olamiz: