Тузувчи : Файзуллаева Н

8
-
chizma
. 
Avtonom
 
investitsiyalar
 
grafigi
 
   
ko‘p  bo‘lganda  xam  mamlakatdagi  boshka  resurslari  mikdorining  cheklanganligi  tufayli 
investitsiya xarajatlari ma’lum mikdor bilan chegaralanadi. 
 
5
.
 Investitsiyalar  dinamikasini belgilovchi foiz ctavkasidan              boshka omillar. 
Akselerator modeli. 
 
Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi eng muxim omillardan biri bo‘lib kutilayotgan sof 
foyda normasi xisoblanadi. Agar real foiz stavkasi bilan investitsiya xarajatlari mikdori o‘rtasida 
teskari  bogliklik  bo‘lsa,  kutilayotgan  sof  foyda  normasi  (KSFN)  dinamikasi  bilan  investitsiya 
xarajatlari o‘rtasida to‘gri bogliklik bor.  
Agarda kutilayotgan foyda me’yori foiz stavkasidan yukori bo‘lsa, investitsiyalash foydali 
va aksincha, foiz stavkasi kutilayotgan foyda mikdoridan  yukori bo‘lsa, investitsiyalash foydali 
bo‘lmay koladi. 
Misol  uchun,  zavodga  100000  so‘mlik  yangi  stanok  sotib  olindi.  Yangi  stanokni 
ko‘llashdan  zavod  10.000  so‘m  sof  foyda  olgan  bo‘lsin.    Kutilayotgan  sof  foyda  normasi 
kuyidagicha aniklanadi: 
     KSFN  = 10000 / 100000 x 100 = 10%. 
Investitsiya xarajatlari foyda keltirishini aniklashda nominal foiz stavkasi emas, balki real 
foiz  stavkasi  xisobga  olinadi.  Real  foiz  stavka  narxlar  darajasining  o‘zgarishini  aks  ettirib, 
nominal  stavkadan  inflyatsiya  darajasi  ayirmasi  ko‘rinishida  aniklanadi.  Masalan,  nominal  foiz 
stavkasi  16%  ga  teng  bo‘lsa,  inflyatsiya  darajasi  yiliga  12%  ni  tashkil  esa,    unda  real  foiz 
stavkasi 4 foizini (16%-12%) tashkil etadi. 
Investitsiya xarajatlari dinamikasiga ta’sir etuvchi boshka omillar kuyidagilar kiradi: 
1. Solikka tortish darajasi; 
2. Ishlab chikarish texnologiyalaridagi o‘zgarishlar; 
3. Mavjud bo‘lgan asosiy kapital mikdori; 
4. Investorlarning kutishi; 
5. Yalpi daromadlarning o‘zgarishi. 
 
 
 
Solikka  tortish  darajasining  pasayishi  xamda  yangi  texnologiyalarning  paydo  bo‘lishi 
kutilayotgan sof foyda normasining (real foiz stavkasi o‘zgarmagan sharoitda xam) ko‘payishga 
olib keladi. Bu esa investitsiya xarajatlarining ortishiga  turtki beradi. 
Investitsiyalar  xajmining  YaMM  yoki  daromadlar  darajasiga  boglikligini  akselerator 
modeli aks ettiradi: 
I = f(Y)
,  ya’ni investitsiyalar (I) YaMM (Y)ning funksiyasi ekan. 
Akselerator modelining to‘likrok ko‘rinishi kuyidagicha bo‘ladi: 
 

---

41