Тузувчи : Файзуллаева Н

7.1-chizma. Jamg’arish-investitsiya grafigi. 
1936 yili ingliz iqtisodchisi Jon Meynard Keyns kapitalizm iqtisodiyotiga yangi, ish bilan 
bandlik nazariyasini kiritadi. U o’zining «Pul, foiz va ish bilan bandlikning umumiy nazariyasi» 
asarida yangicha iqtisodiy muvozanat nazariyasini izohlab berdi.
 
 Keyns  makroiqtisodiy  muvozanatga    to’liq  bo’lmagan  bandlik  sharoitida  ham  erishish 
mumkinligini,  to’la  ish  bilan  bandlik  qonuniy  holat  emasligini,  balki  tartibga  solinmagan 
iqtisodiyotda tasodifiy ro’y berishigina mumkinligini isbotlab berdi. Shuningdek, bu nazariyada 
iqtisodiyotdagi  tebranishlar  faqat  urush,  tabiiy  ofat  va  shu  kabi  vaziyatlargagina  bog’liq 
emasligini,  balki  u  tinchlik  yillarida  ham  ichki  omillarning  salbiy  oqibatlaridan  kelib  chiqishi 
mumkinligi asoslagan. Ishsizlik va inflyatsiyaning kelib chiqishi investitsiya va jamg’armalarga 
bevosita bog’liq. Narxlarning oshishi va ish haqining pasayishi boshqa salbiy omillar bilan birga 
iqtisodiyotning beqarorligiga olib keladi. 
Bunday  nomutonosibliklar    rejalashtirilgan  investitsiyalar  va  jamg’armalarning  bir-biriga 
mos kelmasligi tufayli ro’y beradi.(7.4 -chizma). 
Bunga  sabab  birinchidan,  jamg’arish  va  investitsiyalash  to’g’risidagi  qarorlarni  har  xil 
guruhlardagi  odamlar  turli  maqsadlarda  qabul  qilishi  bo’lsa.  ikkinchidan,  jamg’aruvchilar  va 
investorlarni  jamg’arish  va  investitsiyalashga  turlicha  sabablar  undaydi.  Keynschilar  fikricha, 
jamg’arma va investitsiyalar bitta omilga bog’liq bo’lmagan holda turli sabablar asosida amalga 
oshiriladi.  Masalan,  kishilar  qiymati  o’zining  ish  haqi  miqdoridan  ortiq  bo’lgan  mahsulotlarni 
sotib  olish  uchun,  masalan  avtomobil’  yoki  televizor  xarid  qilish  uchun  jamg’arishadi. 
Jamg’armalar  biror  shaxs  yoki  oilaning  kelajakdagi  iste’molini  qondirish  maqsadida,  ya’ni,  uy 
xo’jaliklari  oila  boshlig’ining  nafaqaga  chiqqandan  keyingi  hayotini  yoki  bolalari  kelajagini 
ta’minlash  maqsadida  amalga  oshiriladi.  Bundan  tashqari  jamg’armalar  tasodifiy  vaziyatlarda 
foydalanish maqsadida ham amalga oshiriladi. 
Investorlarni  investitsiya  qilishga  undovchi  sabablar  esa  foiz  stavkasi  bilan  birga 
kutilayotgan sof foyda normasi hamdir. 
Klassiklar nazariyasi bo’yicha jamg’arma va investitsiyalar miqdorini aniqlaydigan asosiy 
omil  foiz  stavkasi  hisoblanadi.  Agarda,  u  oshsa,  uy  xo’jaliklari  kamroq  iste’mol  qilib,  ko’proq 
jamg’arishga  harakat  qilishadi.  Uy  xo’jaliklarida  jamg’armalarning  ko’payishi  kredit 
narxlarining kamayishiga olib keladi. Bu esa o’z vaqtida investitsiyaning o’sishini ta’minlaydi.  
Keynschilar fikricha esa, foiz stavkasi emas, balki aholining ixtiyoridagi daromadi iste’mol 
va jamg’arish dinamikasini belgilab beradi. Keltirilgan nazariy asoslarga tayangan holda Keyns 
o’zining makroiqtisodiy muvozant modelini ishlab chiqdi.