Тузувчи : Файзуллаева Н

 
8. Nominal va real YaIM. 
Iqtisodiyotda  mavjud  bo’lgan  inflyatsiya  jarayonlari  YAIMni  hisoblashni  qiyinlashtiradi. 
Bu  ko’rsatkich  dinamikasi  bir  vaqtning  o’zida  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotlar  miqdor  va 
baho darajalarining o’zgarishini ifodalaydi. Bu shuni bildiradiki, YAIM miqdoriga bir vaqtning 
o’zida  ham  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotlarning  fizik  hajmi,  ham  baho  darajaci  o’zgarishi 
ta’sir ko’rsatadi. 
Iqtisodiyotda  doimiy  inflyatsiya  jarayonining  mavjudligi  makroiqtisodiy  ko’rsatkichlarni 
taqqoslama  baholarda  hisoblashni  zarur  etib  qo’yadi.  CHunki,  inflyatsiya  iqtisodiyotning  real 
holatini  buzib  ko’rsatadi.  Iqtisodiyotni  tahlil  qilish,  muammolarni  aniqlash  hamda  boshqaruv 
qarorlarini qabul qilishni qiyinlashtiradi. Bu vazifani bajarish uchun joriy baholarda hisoblangan 

---

24 
nominal  ko’rsatkichlardan  emas,  balki  taqqoslama  (bazis)  baholarda  hisoblangan  real 
ko’rsatkichlardan foydalanish zarur. Ayrim  yagona firmadan  farqli o’laroq milliy iqtisodiyotda 
juda  ko’p  sonli  tovarlar  va  xizmatlar  ishlab  chiqarilishi  sababli  ularning  barchasini  bir 
varakayiga  taqqoslama  baholarda  hisoblash  qiyin.  Shu  tufayli  YaIM  tarkibida  katta  ulushni 
tashkil  etgan  eng  muhim  tovarlar  va  xizmatlar  bahosining  o’zgarishi  koeffitsiyenti  (  baholar 
indeksi) hisoblab topilib olingan natija butun milliy iqtisodiyot uchun tadbiq etiladi. 
Baholar indeksini yoki inflyatsiya darajasini hisoblash uchun: 
- deflyator (Paashe indeksi); 
- iste’mol narxlari indeksi(Laspeyres indeksi); 
- sanoat ishlab chiqarish baholari indekslari hisoblanishi lozim. 
Deflyator ko’rsatkichi quyidagi formula bilan hisoblaganadi: