Тузувчи : Файзуллаева Н

5.5-chizma. Yalpi taklif o’zgarishining AD-AS modelidagi muvozanatga ta’siri
.           
 
Oraliq  va  vertikal  kesmalarda  baholar  o’sib  borishi  bilan  kuzatilgan  Yalpi  talabning 
ko’payishi talab inflyatsiyasi mavjudligini ko’rsatadi. 
  
 
 
 
AD 
 
       
           Р
2
 
                    
           Р
1
 
         
           Р
3
 
 
 

---

82 
Yalpi    taklif  o’zgarishining  baholarning  va  ishlab  chiqarishning  muvozanatli  darajalariga 
ta’sirini 13-chizma misolida ko’rib chiqamiz. Bahodan boshqa omillar ta’sirida Yalpi taklifning 
AS1dan  AS2ga  siljishi  natijasida  ishlab  chiqarish  hajmi  Y1  dan  Y2  gacha  kamayadi,  baholar 
darajasi esa R1 dan R2 gacha ko’tariladi, ya’ni stagflyatsiya ro’y beradi. 
Boshqa bir vaziyatda, masalan, narxlarga bog’liq bo’lmagan omillardan birortasi o’zgarib, 
Yalpi  taklifning  o’zgarishiga  olib  kelsin.  YA’ni,  yerning  bahosi  pasaysa,  korxonalardan 
olinadigan soliqlar kamaysa va natijasida mahsulot birligiga ketgan sarf-xarajatlar qisqarsa, unda 
Yalpi  taklif egri chizig’i AS1dan AS3 holatga siljiydi. Bunda narxlar muvozanat darajasi P1 dan 
P3 ga qadar pasayadi va ishlab chiqarishning muvozanatli hajmi Y1 dan Y3 qadar oshadi, ya’ni, 
iqtisodiy o’sish holati ro’y beradi. 
Yalpi taklif va Yalpi talab o’rtasidagi muvozanatning buzilishi makroiqtisodiy beqarorlikni 
keltirib  chiqaradi.  Jumladan  “jahon  moliyaviy  inqirozining  yuzaga  kelishida  asosiy  sabab  – 
moliyaviy  resurslar  bilan  real  ishlab  chiqarish  hajmi  o’rtasidagi  mutanosiblikning  keskin 
buzilishi  hisoblanishini  ta’kidlash  lozim.  Pul  muomalasi  qonunlaridan  ma’lumki,  iqtisodiyot 
sog’lom va barqaror amal qilishi uchun muomalaga chiqarilayotgan pul massasi bilan tovar va 
xizmatlar  ishlab  chiqarish  real  hajmi  o’rtasida  muayyan  nisbatga  amal  qilinishi  lozim.  Biroq, 
milliy  iqtisodiyotlarning  baynalminallashuvi  va  globallashuv  jarayonlari  pul  muomalasining 
amal  qilishiga  ham  o’z  ta’sirini  o’tkazib,  dastlab  ayrim  mamlakatlar,  masalan  AQShda, 
keyinchalik  ko’plab  mamlakatlarda  mazkur  qonunga  rioya  qilishning  zaiflashuviga,  keyin  esa 
uni umuman e’tiborga olmaslikka qadar olib keldi”
5
. 
Natijada  muomaladagi  pul  massasi  (Yalpi  talab)  tovarlar  va  xizmatlar  hajmi  o’rtasida 
muvozanat buzildi, va moliyaviy inqiroz iqtisodiy inqirozga aylandi. 
Shu  sababli  ham  makroiqtisodiy  siyosatning  asosiy  vazifalaridan  biri  makroiqtisodiy 
muvozanatni  ta’minlashdan  iboratdir.  Bunda  Yalpi  talab  va  Yalpi  taklifning  dinamik 
muvozanatiga  erishish  uchun  Yalpi  talabni  rag’batlantirish  yoki  cheklash  siyosati,  shuningdek 
Yalpi taklifni rag’batlantirish siyosati qo’llaniladi. 
Yalpi talabni rag’batlantirish siyosatining ko’rinishlariga daromadlarni o’stirish, soliqlarni 
kamaytirish, bank kreditlarini arzxonlashtirish, narxlarni cheklash tadbirlari kirsa, Yalpi taklifni 
rag’batlantirish siyosatida investitsiyalarni rag’batlantirish, ishlab chiqaruvchilarga soliq  yukini 
pasaytirish, eksportchilarni qo’llab quvvatlash va h.k. choralar kiradi.