Tutmos LLL haqida

Juda ko'p sonli. (20 ming kishiga qadar) va yaxshi tashkil etilgan armiya, miloddan avvalgi 1492-1491 yillarda Tutmos III. Mitanni mag'lubiyatga uchratdi (Mesopotamiyaning shimoliy qismidagi qadimiy davlat) va uning erlarini 3. Furotdan tortib oldi, Megiddo, Kadet, Karxemish va boshqalarda g'alaba qozondi (qarang Qadimgi Misr). T. III ning g'alaba qozongan yurishlari natijasida Misr o'z chegaralarini kengaytirdi va eng katta davlatga aylandi. Liviya, Ossuriya, Bobil, Xet podsholigi va Fr. Unga o'lpon bergan Krit. Sovet harbiy ensiklopediyasining ishlatilgan materiallari. 8-jild: Toshkent - miltiq kamerasi. M. 1980 yil.

Thutmes III - Thutmes II ning o'g'li, XVIII sulolasining oltinchi fir'avni (miloddan avvalgi 1525-1491). Yigirma ikki yil davomida u o'gay onasi Xatshepsutning hamraisi edi, ammo haqiqiy kuchga ega emas edi. 1503 yilda Misrning avtokratik hukmdoriga aylanib, Thutmes III Xatshepsut xotirasini yo'q qildi. Uning taxtga o'tirishi bilan qisqa tinchlik davri tugadi, buyuk zabt etish kampaniyalari davri boshlandi.

Thutmes III G'arbiy Osiyoga birinchi safarini qildi. Ushbu kampaniyaning sababi Suriyaning shaharlari qo'zg'oloni bo'lib, ular Ka-dash shahri hukmdori boshchiligida Misrga dushmanlik koalitsiyasini tuzdilar.

Suriyaliklar o'z kuchlarini Megid-do shahrida to'plashdi. Kutilmagan tarzda ularga hujum qilish uchun Thutmes III eng qisqa, ammo eng qiyin yo'li orqali o'tib bo'lmaydigan tog 'dovoni orqali Megiddoga ko'chib o'tdi. Misr xronikasida shunday deyilgan: "Va u o'zi o'z qo'shinidan oldin yurib, har bir kishiga yo'l ko'rsatdi. Va ot otga ergashdi va ulug'vorligi uning qo'shinining boshida edi". Dovondan o'tib, Misrliklar dushman qarorgohi yaqinida bo'lishdi. Ertasi kuni ertalab qonli jang boshlandi.

Fir'avn shaxsan qo'shinni hujumga boshladi, jang aravasini boshqargan. Suriyaliklar etarli qarshilik ko'rsata olmadilar va qochib ketishdi. Misrliklar qochib ketgan dushmanni yo'q qilish uchun ta'qib qilish o'rniga, dushman qarorgohini talash va jang maydoniga tashlangan qurollarni yig'ish bilan shug'ullanishgan. Bu suriyaliklarga Me-giddodan panoh topishga imkon berdi. Shaharni bo'ron bilan olishning iloji yo'q edi, chunki o'sha paytda misrliklar qal'alarni qanday bosishni bilmas edilar; uzoq qamal boshlandi. Ettita butun oy davomida Thutmes III armiyasi Megiddo devorlarida turdi.

Nihoyat, ochlik va tashnalikdan charchagan shahar taslim bo'ldi. Thutmes III Misrga jo'natgan ulkan o'ljani oldi va o'zi shimolga qarab harakat qildi. Uning armiyasi Livan tog'larining janubiy yon bag'irlariga etib bordi, yo'l bo'ylab bir nechta shahar va ko'plab qishloqlarni egallab oldi. Ishg'ol qilingan hududda o'z o'rnini egallash uchun Thutmes III shaharlarda kuchli garnizonlarni qoldirib, qal'a qurdi va u "Thutmes, majburiy xorijliklar" nomini berdi.

Keyinchalik Thutmes III har yili Suriyaga qo'shin olib bordi. U Kadesh, Xalpu va Karchemish kabi qator yirik shaharlarni egallab oldi. U Finikiyaning katta qismini zabt etishga va shu tariqa O'rta dengizning sharqiy qirg'og'ida o'z o'rnini egallashga muvaffaq bo'ldi. Byblos shahrida fir'avn buyrug'iga binoan katta flot qurildi. Buqalar chizgan katta aravalarda kemalar Furotga olib kelingan va Thutmes III o'z qo'shini bilan daryo bo'ylab suzib ketgan. Mitanni chegaralariga etib borgach, misrliklar Mitanni shaharlari va qishloqlarini egallashga va yo'q qilishga kirishdilar. Mitaniyaliklar qarshilik ko'rsatishga urindilar, ammo bir necha janglarda mag'lubiyatga uchradilar va Furotdan ancha nariga chekindilar.

Thutmes III janubga, Nubiyada ham jang qildi. U to'rtinchi Nil ostonasiga ko'tarildi. Uning bosib olish kampaniyalari natijasida Misr shimoldan janubgacha 3500 km ga cho'zilgan qudratli jahon davlatiga aylandi. Misrga katta boylik tushdi. Thutmes III o'z askarlariga harbiy mukofotlar, erlar va qullarni saxiylik bilan tarqatdi. O'ljaning muhim qismi ibodatxonalarga, birinchi navbatda, Thebesdagi Amun-Ra ma'badiga joylashdi, chunki jangovar fir'avn ruhoniylarning qo'llab-quvvatlashiga muhtoj edi.