Tursunpo`latov Javohir

---

SUYAROV 
SHAROFIDDIN
2-Mustaqil ish
Qabul qildi: Jamolova G.

---

Elektr zanjirlarini hisoblash
usullari.
Elektr zanjirlarini hisoblashdagi asosiy vazifa tokning zanjir tarmoqlarida shunday
taqsimlanganligini aniqlashdir. Bu vazifa elektr zanjiri uchun asosiy bulgan Om va Kirxgof
qonunlaridan foydalanib hal etiladi. Murakkab elektr zanjirlarining ishlashini tahlil silish va
hisoblash uchun Kirxgofning ikkala soniga asoslangan bir nechta usullar ishlab kiritilgan. 
Ammo konkret sharoitda berilgan elektr zankiri sxemasidagi elementlarning joyla- siljishga
(konfiguratsiyasi) ko'ra va masalada so'yilgan sharoit- larga binoan uni saysi usul bilan
yechish samarali bo'lsa, o'sha usuldan foydalanish tavsiya etiladi. quyida elektr zanjirlarini
hisoblashning amalda keng tartsalgan usullari bilan tanishib chitsamiz.

---

Kirxgofning birinchi va ikkinchi qonunlaridan foydalanib, har qanday murakkablikdagi
taqqoslangan elektr zanjiri uchun kerakli tenglamalarni tuzgandan so'ng ularni birgalikda
yechib, zarur kattaliklarni (masalan, toklarni) aniqlash mumkin. Berilgan elektr zanjiri uchun
Kirxgof qonunlariga asos-lanib tenglamalar tuzishdan avval quyidagi tartib va qoidalarga
rioya qilishi lozim: 
1.Berilgan elektr zanjiri sxemasini iloji boricha soddalashtirish. 
2 Berilgan elektr zanjiri sxemasini mustaqil konturlarga ajratish.
3.Sxemada avvaldan berilgan EYUK kuchlanish va toklarning hamda avvaldan noma'lum bo'lgan
toklarning ixtiyoriy shartli musbat yo'nalishini ko'rsatish (tanlash). 
4. Sxemadagi har bir berk konturni aylanib chiqishning ixtiyoriy yo'nalishini ko'rsatish (tanlangan yo'nalish
bo'yicha tuzilgan tenglamalar o'zaro bog`liq bo'lmasin).
5. Kirxgofning birinchi sonuni bo'yicha p -1 (p — sxemadagi tugunlar
soni) hol uchun toklar tenglamasini tuzish, aks holda oxirgi tugun uchun tuzilgan tenglama
avvalgilariga bog'liq bo'lib qoladi.

---

6. Kirxgofning ikkinchi qonuniga ko'ra (o'zaro bog'liq bo`lmagan) K — (p — 1) yetishmovchi
tenglamalarni tuzish [ K — noma'lum toklar soni).
7 Kirxgof qonunlari bo'yicha tuzilgan tenglamalar soni sxemadagi tarmoklar soniga teng bo'lishi
kerak. Misol tariqasida rasmda ko`rsatilgan elektr zanjirdagi toklarni aniqlaylik (EYUK 
va qarshiliklar ma'lum, deb faraz qilamiz). Berilgan boshlang'ich sxemani , a
soddalashtir- gandan so'ng b dagi sxema hosil bo'ladi
Sxemada avvaldan ma'lum bo'lgan EYUK yo'nalishini va aniq- lanishi lozim bulgan toklarning
ixtiyoriy musbat yo'nalishi- ni ko'rsatib, Kirxgof qonunlariga ko'ra tenglamalar sistemasini
tuzamiz. Tarmoqlar soni uchta bo'lgani uchun tenglamalar soni ham uchta bulishi kerak.

---

Kontur toklari absolyut qiymat jihatdan mustaqil tarmoqlardagi toklarga teng bo'lishi kerak Agar
mustaqil tarmoqdagi tokning yo'nalishi (ixtiyoriy olingan) kontur tokining yo'nalishi bilan mos bo'lsa,
mustaqil tarmoqdagi tok ishoraga, mos bo'lmasa manfiy ishoraga ega bo'ladi. Sxemada nechta mustaqil
kontur bo'lsa, o'shancha tenglama tuzish kerak
shunday qilib, ko'rilayotgan sxema uchun Kirxgofning
ikkinchi qonuniga asosan quyidagi tenglamalar sistemasini tuzamiz
Quyidagi belgilashlarni kiritamiz:
Tenglamalar sistemasini umumiy holda quyidagicha yozamiz:

---

Agar zanjirdagi berilgan EYUK (tok) manbalari va qarshiliklari bo'yicha zanjirning tarmoqlaridagi toklar va
barcha tugunlari orasidagi kuchlanishlar pasayishini aniqlash mumkin bo'lsa, bunday zanjirni tahlil qilish mumkin, 
deb hisoblanadi. Agar ixtiyoriy murakkab elektr zanjirdagi ( t + 1)tugunlardan bittasini ajratib olib, uning
potentsiali nolga tenglashtirilsa (
nisbatan aniqlanadi:
Agar bu EYUK manbai bo'lsa, u holda /A ga barcha EYUK larning mazkur EYUK lar ulangan tarmoqlar
o'tk`zuvchanlik- lariga ko'paytmasining algebraik yig'indisi kiradi. Eq Gq xosil qilgan tok tugunga sarab
yo'nalsa, mazkur ko'paytmaning ishorasi musbat va aksincha yo'nalsa, manfiy buladi. Toklar manbai mavjud
bo'lganda l h yig'indining qiymati tarmoqning o'tkazuvchanligiga bog'liq bo'lmaydi (agar A-t^gunga nisbatan
yo'nalishini hisobga olganda EYUK ham, tok manbai ham S tugunga tegishli bo'lmasa, unda Ig = 0 bo'ladi).

---

Foydalanilgan adabiyotlar:
https://hozir.org//home/page
https://fayllar.org//home/page
https://ziyonet.com
https://aim.uz