Turkmen dilinin

da:g,  o:n,  kö:l,  gu:rt,  bi:l,  gy:z,  gü:z,  bä:ş... 

ýaly 

umumytürki  häsiýetli  asyl  sözleriň  diňe  birinji  bogunlarynda,  şeýle  hem  - 

ýa:r/-ýä:r,  -ýa:n/-ýä:n, -a:ý/-ä:ý:,  -ra:k/-rä:k,  -la:p/-lä:p, -la:n/-lä:n, -y:n/-

 

i:n,-da:ky/-dä:ki,-ka:/-kä: 

...  ýaly  goşulmalarda, ownuk  böleklerde  duşýar. 

Bulardaky  çekimlileriň  näme  sebäpden  uzyn  aýdylýandyklaryny  etimologik 

derňew  geçirmezden  bilip  bolmaýar.  Olaryň 

asyl  uzyn  çekimliler,  gadymy

 

türki 

uzyn 

çekimliler,  etimologik 

uzyn 

çekimliler 

ýaly 

dürlüçe 

atlandyrylyşy-da  hut  şonuň  üçindir.

Ta:ly:p,  ta:ry:h,  kita:p,  zyba:n,  fone:ma...  ýaly  alynma  sözlerdir 

bi-,

 

nä:-,  -a:a,  -da:n,  -a:na,  -za:da,  -ha:na,  -za:r,  -kä:r,  -gä:r,  -sta:n... 

kimin 

alynma  goşulmalardaky  uzyn  çekimlileri-de  asyl  uzyn  çekimliler  hasaplamak 

bolar.  Bulardaky  çekimlileriň-de  uzyn  aýdylyşynyň  sebäbini  koartikulýasiýa 

bilen  düşindirmek  mükin  däl.

Türkmen  dilinde  çekimlilerde  kombinator  uzynlyk  döredýän  şertleriň 

esasylary  şulardyr:

1.  Soňy  çekimli  ses  bilen  gutaran  açyk  bogunly  sözlere  örtülmedik 

bogunly  degişlilik  goşulmalary  goşulanda,  ýanaşyk  gelen  iki  çekimli 

artikulýasiýa  taýdan  birleşip,  kombinator  uzyn  çekimli  ýuze  çykýar. 

Meselem,