Turbo-paskal dasturlash tili (6 soat) Reja: Turbo Paskal dasturlash tili haqida asosiy ma’lumotlar. Paskal haqida boshlang‘ich ma’lumotlar. Sodda dasturlar yozish. O‘tish, tarmoqlanish va tanlash buyruqlari. Sikllаrni tаshkil qilish

X, xl, s4, absl2d, fam, kitob_soni.

Dastlabki to‘rtta identifikator sintaktik jixatdan to‘g‘ri yozilgan bo‘lishiga qaramay, katta hajmli dasturlarni yozishda ma’lum bir qiyinchiliklarni tug‘dirishi mumkin. CHunki, ular anglatayotgan ma’lumotlar to‘la va tushunarli qilib ifodalanmaydi. Natijada bunday identifikatorlarni boshqasi bilan almashtirib yuborish ehtimolligi ortib ketadi hamda ana shu dasturni o‘qish va tushunish qiyinlashib ketadi. SHuning uchun identifikatorlarni keyingi ikkitasi kabi belgilagan maqsadga muvofiq hisoblanadi. CHunki ular o‘zlari ifodalayotgan o‘zgaruvchilarni ma’lum bir darajada izoxlab turadi va anglashilmovchiliklarga barham berishda muhim o‘rin tutadi. Identifikator tanlaganda ham ma’lumotlarning shakli va mazmunini hisobga olish ham ana shu omillardlan biri hisoblanadi. Masalan, uchburchak haqidagi masalada ehtiyojga qarab a_tomon, b_tomon, s_tomon, yarim_perimetr, yuza kabi identifikatorlar maqsadga muvofiq hisoblanadi.

Identifikatorlarni yozishda Paskal tili kompilyatori katta va kichik harflarni ajratmaydi, ya’ni yuza, Yuza, YUZA, YuZa kabi identifikatorlarni bitta identifikator sifatida qabul qiladi. Identifikator sifatida xizmatchi so‘zlar, turli tinish belgilari, munosabat belgilari kabi belgilardan foydalanib bo‘lmaydi. Ularni quyidagicha yozish noto‘g‘ri hisoblanadi: Agar identifikator dasturning bajarilishi davomida o‘z qiymatini o‘zgartirmasa, ularni o‘zgarmaslar yoki konstantalar, aks holda o‘zgaruvchilar deb ataladi. O‘zgarmas ma’lumotlar dastur matnida maxsus xizmatchi so‘z const yordamida alohida ta’kidlab ko‘rsatiladi. Masalan: . SHundan keyin bu o‘zgarmaslarning qiymatlarini dasturning bajarilishi davomida o‘zgartirib bo‘lmaydi. Dasturda qatnashayotgan barcha o‘zgaruvchilar esa biror tipga mansub bo‘lishi shart. Dasturda qatnashayotgan barcha identifikatorlarga EHM xotirasidan joy ajratiladi. Bu joyda ana shu identifikatorning qiymati saqlanadi. SHu identifikatorga murojaat qilinganda, uning uchun ajratilgan joy, ya’ni yacheykada saqlanayotgan ma’lumotni EHM o‘qiydi va shu ma’lumotni identifikatorning o‘rniga qo‘yadi.

MA’LUMOTLARNING TIPLARI
Aslini olganda, 2 va 2.0 sonlari bir hil miqdorni anglatadi. Lekin Paskal tili kompilyatori ularni bir-biridan farqli sonlar sifatida, ya’ni 2 sonini butun, 2.0 ni esa haqiqiy son deb qabul qiladi. Butun sonlar bilan kompilyator odatdagi barcha amallarni bajara oladi. Ammo, haqiqiy sonlar bilan ishlaganda ularni yaxlitlash hisobiga taqribiy hisoblashga yo‘l ko‘yadi.
Paskal tili haqiqiy va butun sonlarni bir nechta turga bo‘ladi va har bir turdagi sonlarni saqlash uchun o‘z xotirasidan ma’lum bir hajmdagi joyni ajratib beradi. (2-jadval.)