Turakulov e

Birinchi bosқichda o’қituvchi talabaning seminar mavzusini aniқlab beradi. Mavzuni tanlash va bo’lғusi ma’ruza yoki axborotni tayyorlashda ularga nisbatan shunchaki o’қituvchi, talaba deb қaramaslik kerak, balki ularni seminarda muҳokama қilinadigan mavzuning aҳamiyatini, dolzaibligini fikrlashga, o’қuv fanini keyinchalik muvaffaқiyatli egallash uchun uni chuқur o’rganishi lozimligini anglashga, bo’lғusi kasbiy faoliyatining ҳozirgi ijtimoiy, ilmiy muammolarini rejalashtira olish darajasiga olib kelish zarur. Bunda vaқtni tejash, tashkiliy ishlarni olib borishni jadallashtirish uchun talabalarga mavzu bo’yicha adabiyotlarni, imkoni boricha, mavzulari, paragraflari va saҳifalarini ko’rsatgan ҳolda tavsiya etish lozim. Talabalami ma’ruza va axborotlarga tayyorlashning birinchi bosқichida uning mavzusi bo’yicha referatning batafsil rejasini tuzish vazifasi yuklanadi.
Ikkinchi bosқichda talabalami ma’ruza қilishga tayyorlashda o’қituvchi u bilan birga referat rejasini muҳokama қiladi, uning ayrim o’rinlarini tuzatadi. Bu o’z navbatida dastlabki fikrlarni tezlikda tuzatish, aniқlik kiritish, to’ldirish imkonini beradi va u pirovard natijada bo’lғusi ma’ruzaning sifatini oshiradi.
Uchinchi bosқichda o’қituvchi talaba tayyorlab kelgan referatning mazmuni bilan tanishadi. Zaruriyat tuғilganda, unga savollar қo’yish, talaba esa bu suҳbatdan so’ng tegishli tuzatishlar қilishi lozim bo’ladi. Shuningdek, shunday savollarni ҳam berish kerakki, talaba bu savollarga o’z chiқishida javob bersin. Ayni o’rinda talabaning seminarda ma’ruza қilish uslubi ҳam muҳokama қilingani ma’қul.
Shuni esdan chiқarmaslik kerakki, faқat ma’ruza bilan қatnashadigan talabalar bilan ishlab, boshқa talabalar nazardan chetda қolmasin. Balki guruҳdagi barcha talabalar oldindan muҳokama қilinadigan mavzular bilan tanish bo’lishi, seminar mavzusi bilan aloқador leksiya va қo’shimcha materiallar mazmuni ustida ishlagan bo’lishi, mavzuga muvofiқ ravishda olinayotgan bilimlarni nazorat қilishga va mavzuni muҳokama қilishga tayyor bo’lishlari lozim. Bunday seminar mashғuloti odatda muҳokama қilinadigan mavzuning moҳiyati va dolzarbligi lekstiya materiali bilan boғlashni eslatish bilan boshlanadi. Shundan so’ng talabalar o’rganilayotgan masalani muҳokama қilishga faollashtiriladi, bilimlarini namoyish қila olishi aniқlanadi.
Bu ikki yo’l bilan amalga oshiriladi: yo қisқacha javoblar talab қiluvchi va oldindan tayyorlab қo’yilgan savollar bo’yicha suҳbat shaklida yoki tuzatish (korreksiya) test savollari asosida nazorat қilish orқali. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, bu ҳar ikkala bilimlarni yuzaga chiқarish usuli tezkor usul bo’lib, seminarning ushbu bosқichini o’tkazishning muҳim samarali sharti ҳisoblanadi. Talabalar bilimlarini yuzaga chiқarish jarayonida ularning egallagan bilimi keyingi seminarlarda va muҳokamalarda қatnashishlari uchun etarli ekanligi aniқlanadi. Talabalarda muҳokamadan so’ng ҳam bilimlar etarli bo’lmasa, o’қituvchining bayoni orқali yoki talaba bilan individual suҳbat shaklida tushuntiriladi. Ulardan қay biri samara bersa, shunisidan foydalanilgani ma’қul. Keyingi variant nisbatan samarali bo’lishi mumkin.
Bilimlar yuzaga chiқarilgan va ayrim tuzatishlar қilingandan so’ng, talabalarning ma’ruza va axborotlar bilan chiқishlari tashkil etiladi. O’қituvchi talabaning materialni mantiқiy bayon қila olishini, uni bayon қilish usulini, talabalarning unga bo’lgan e’tiborini kuzatib boradi. Ma’ruzaning mazmunini bayon қilish yoki muҳokamaning borish jarayoni talabalarni zeriktirib қo’yganda yoki aksincha, undagi ayrim masalalarga қiziқish kuchli bo’lganda ҳamda uni muҳokama қilish zaruriyati tuғilganda, ҳurmatini saқlagan ҳolda ma’ruzachini biroz to’xtatib, seminarni jamoa muҳokamasiga aylantirish maқsadga muvofiқdir.