Тупроқшунослик-ўқув қўлланма-лотин

 
5. 
Tuproq qatlamining gidrologik vazifasi
 
– 
tuproq qoplamining yer 
gidrologik tsiklidagi va gidrosferadagi roli ham nihoyatda katta. Tuproq 
qoplamida 
atmosfera 
yog‘inlari 
to‘planadi, 
bug‘simon 
suvlar 
kondensatsiyalanib, erkin suvga aylanadi. 
6. 
Tuproq qoplamining atmosfera gaz tarkibiga ta’siri vazifasi
 
–
tuproq qoplami yer sharining gaz rejimi va atmosfera tarkibining 
shakllanishida, fotosintezida, karbonat angidridining birikishi, azot 
to‘plashi, kislorod va vodorodning to‘planishida, denitrifikatsiya, 
desulg‘fofikatsiyada, oksidlanish va nafas olishda, karbonat angidridning 
atmosferaga qaytishi va aylanishi kabi jarayonlarida ham katta rolg‘ 
o‘ynaydi. 

---

H.
Х
.
Т
ursunov. 
Т
uproqshunoslik 
40 
Sinov savollari: 
 
1. Atmosfera, gidrosfera va litosferaning tuzilishi, tuproq qoplamining 
ularga ta’siri qanday? 
2. Biosfera deganda nimani tushunasiz? 
3. Tuproq qoplamining biosferaga ta’siri qanday? 
4. Tuproq qoplamining biosferadagi funksiyasi nimadan iborat? 
5. Tuproq ekologiyasi deganda nimani tushunasiz?
4-bob. Tuproq qattiq, suyuq, gaz va biologik fazalardan iborat 
polidispers tizim sifatida 
 
Tuproq fazalarining hosil bo‘lishi, ularning fizik-kimyoviy va biologik 
jarayonlarning rivojlanishi va tuproq unumdorligini oshirishdagi ahamiyati.
Tuproq qoplami polidispers tizim bo‘lib, magmatik, metamorfik va 
cho‘kindi tog‘ jinslarining mexanik, fizik, kimyoviy va biologik jarayonlar, 
tabiiy omillar – iqlim, relyef, ona jins, o‘simlik va tirik jonivorlar, vaqt va 
inson faoliyati ta’sirida paydo bo‘lgan tabiiy-tarixiy tanadir. Tuproq qoplami 
uzoq muddatda shakllanib, o‘zining g‘ovakligi, yumshoqligi, namligi, 
donadorligi, 
organik 
va 
mineral 
moddalarning to‘planishi, o‘simlik va 
tirik jonzotlarning yashash makoni, 
tabiiy va madaniy o‘simliklarni oziqa, 
suv, havo hamda boshqa moddalar 
bilan 
ta’minlaydigan 
manba 
hisoblanadi. 
Tuproq qoplami o‘zining ichki 
tuzilishi 
bilan 
boshqa 
tabiiy 
yotqiziqlardan farq qilib, ulardan 
unumdorlik xususiyatlari bilan ajralib 
turadi. Tuproq murakkab ko‘p fazali, 
tabiiy tarixiy tana bo‘lib, uning tarkibi qattiq, suyuq, gaz va biologik 
dunyodan iborat.