Тупроқшунослик олий ў қ ув юртлариаро илмий-услубий бирлаш

сизот сувлари таркибидаги Na+ тупроқ ва унинг қатламидаги Са++ ва
M g++ иони билан ўрин алмашинади.
Ш унга биноан П.А. Летунов А мударё қуйи оқимида тузлар­
ни чўкмага тушиши қуйидаги навбатда кетишини аниқлади. Унинг
кўрсатишича биринчи навбатда сизот сувларнинг шўрланиш дара­
ж аси 1-2 г / л бўлганда чўкмага Са++ ва M g++ карбонатлар тушади.
Бунда карбонатларни умумий миқдори дарё сувларига нисбатан 10-
2 0
% ташкил қилади.
Сизот сувларининг шўрланиш дараж аси 4-7 г / л етганда
карбонатларнинг чўкмага тушиши 40-50 % ни ташкил қилади.
Агар шўрланиш даражаси 25 г ./л га етганда карбонатларни
чўкиши 50-51%, шўрланиш 25 г / л дан ошса карбонатларни чўкма-
га тушиши тўхтаб унинг C a S 0
4
чўкмага туша бошлайди. Бу жараён
яъни давр сизот сувларининг шўрланиш дараж аси 40 г / л еткунча
давом этади. Сизот сувларининг шўрланиш даражаси 26 г / л гача
бўлганда 
тупроқ алмашинувчи Са++ ва Mg++ билан тўйиниб NaT+
катионини сиқиб чиқаради. Эритманинг концентрацияси ортиши
билан тупроқ сингдириш комплексидаги заҳарли Са^ ва Mg++ ни
миқдори камаяди, эритманинг концентрацияси янада юқори бўлган-
да -
Na+ 
нисбати сингдириш комплексига Na катиони ўтади M g
Са*+ + Mg+T 
катиони сиқиб чиқарилади. Тупроқ қагламларида ва
сизот сувлари таркибида тўпланган тузларнинг концентрацияси воҳа
четларига қараб сурила бошлайди Са++ катиони С аСО э ва C a S 0
4 
чўкмага тушиши билан 
сингдириш комплексдан ҳосил қилиб, о.и-
дин M g++ кейин Na+ сизот сувлари таркибидаги натрий сульф ат ва
натрий хлорни миқдори орта боради. Ш унинг учун ер ости сувла­
рининг оқими ёмон бўлган Сирдарё, Амударё ва Орол бўйи район-