Тупроқшунослик асослари

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
22 
тўпланади.Ҳар бир тонна гумус 5 ·10
6
ккал потенциал энергияга эга 1 г гумус 
4,5-5 ккал кимѐвий энергия сақлайди.
3). 
Тупроқ қопламининг азот оқсил тўплаш вазифаси
. Тупроқ - ўсимлик 
тарзидаги экологик система, атмосферадаги молекуляр N ни тўплаб, уларни 
аминокислотлар ва оқсилларга айлантириш хусусиятига эга. Ер юзаси 
қуруқлик қисми тупроқларидаги азотнинг биологик фиксацияланиши ҳар 
йили 140 млн.т.ни ташкил этади. 
4). 
Тупроқ қопламининг биокимѐвий вазифаси
- тупроқда тўпланадиган 
биойиғилма турли кимѐвий элементлар ва улар бирикмаларининг манбаи ҳам 
ҳисобланади. Ўсимликларнинг илдиз системаси тупроқнинг пастки 
қисмларидан кўплаб кимѐвий элементлар (С, N, H, O, P, Ca, K, Mg, Al 
сингари) ни сўриб олади ва тупроқ қатламларида тўплаш имкониятини 
беради. 
5). 
Тупроқ қатламининг гидрологик вазифаси
- тупроқ қопламининг ер 
гидрологик циклидаги ва гидросферадаги роли ҳам ниҳоятда катта. Тупроқ 
қопламида 
атмосфера 
ѐғинлари 
тўпланади, 
буғсимон 
сувлар 
конденсацияланиб эркин сувга айланади.
6) 
Тупроқ қопламининг атмосфера газ таркибига таъсири вазифаси
- 
тупроқ қопламининг ер шарининг газ режими ва атмосфера таркибининг 
шаклланишида, фотосинтезда, карбонат ангидридининг бирикиши, азот 
тўплаши, кислород ва водороднинг тўпланишида, денитрификация, 
десульфофикацияда, оксидланиш ва нафас олишида, карбонат ангидриднинг 
атмосферага қайтиши ва айланиши каби жараѐнларида ҳам катта роль 
ўйнайди.
Тупроқ қоплами биоқатламдаги ҳаѐтни турли салбий оқибатлардан 
ҳимоялашда ўзига хос экран ролини бажаради. Биосферанинг барқарор 
ҳолати тупроқ қопламининг нормал функцияси ва унинг муҳофазаси билан 
чамбарчас боғлиқдир.
1.2. Қишлоқ хўжалигини ривожида тупроқшунослик фанининг 
ахамияти. 
Тупроқ физик нуқтаи назардан уч фазали система ҳисобланади, яъни 
қаттиқ, суюқ (тупроқ эритмаси) ва газсимон (тупроқдаги ҳаво) фазалардан 
таркиб топган. Тупроқнинг қаттиқ фазаси-қисми