Тупроқшунослик асослари

Органик деҳқончиликда тупроқнинг юқори қатлами асосий 
махсулот берувчи қатлам бўлиб, уни сақлаш, қадрлаш ва муҳофаза қилиш 
фермерлар давлат органлари билан ҳамкорликда амалга оширишлари 
шарт. Ерларнинг экологик ҳолати, яъни захарланмаган, ифлосланмаган 
экологик тоза махсулот яратиш ва истеъмол қилиш, муҳофаза қилиш 
ижтимоий харакати томонидан муттадил олиб борилади. Юқори 
коммуникацион замонавий ривожланган хозирги кунда барқарор тупроқ 
унумдорлигини сақлаш, ошириш, репродукция жараѐнини мустаҳкамлаш, 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
142 
маълум даражада кўпайтириш ишларини амалга ошириш мақсадга 
мувофиқ бўлади.
13

 Германия, Австрия ва Швеция ва бошқа мамлакатларда органик 
деҳқончилик 
фермерларга 
қишлоқ 
хўжалик 
махсулотларини 
етиштиришда муттадил ѐрдам бериб келмоқда. ( Dabbert ва Braun 1993; 
Osterburg etal . 1997 ; Hartnagel 1998 ; Schneeberger ва бошқалар. 1997). 
Ерларнинг ҳолатини кузатиш мантиқий оддий ҳолат бўлишига 
қарамасдан қишлоқ хўжалигини ривожланиши учун тежамкор, 
замонавий қишлоқ хўжалик машиналарини қўллаш мақсадга мувофиқ 
бўлади.Ирландияда ерларни чуқур ҳайдамасдан оғир техка ишлатмасдан, 
юқори самарадор минерал ўғитлар қўллаш билан қишлоқ хўжалик 
махсулотларини, яъни гўшт, сут, ғалла, сабзавот ва мева 
махсулотларини интенсив сармоясини ошириш мумкин.
14

Алмашлаб экиш жорий этилмаган ва фақат минерал
 
ўғитлар 
солинадиган далаларда тупроқдаги гумус ва озиқ элемент миқдори кескин 
камайиб, структура ҳолати ѐмонлашади ҳамда унумдорлиги пасаяди. 
Тупроқларни агрокимѐвий текширишлар шуни кўрсатадики, Ўрта Осиѐда 
гумуси кам тупроқлар жами экин майдонининг 2/3 қисмини, чиринди 
миқдори ўртача бўлган тупроқлар 1/3 қисмини, кўп чириндили тупроқлар эса 
атиги 7 фоизини ташкил этади. Алмашлаб экиш йўлга қўйилмаган 
пахтачилик районлари тупроқларидаги гумус миқдори кейинги 25-30 йилда 
деярли икки баробар камайган. Ҳар йили бир тонна пахта ҳосили учун 300-
400 кг миқдорида гумус сарфланади. Бунинг ўрнини қоплаш учун эса 
гектарига камида 20 т. гўнг ѐки бошқа органик ўғитлар солиш керак бўлади. 
(И.С.Рабочев, А.И.Имомалиев, 1985). Қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришнинг 
илғорлари тупроқнинг унумдорлик омилларига комплекс тарзда таъсир 
кўрсатиб, қишлоқ хўжалик экинларидан юқори ва барқарор ҳосил олишга 
эришмоқдалар. Агроном мўтахассисларнинг асосий диққат - эътибори ҳам 
тупроқнинг унумдорлигини ошириб, унинг экологик ҳолатини яхшилаб 
боришга қаратилмоғи зарур.
13
(Organic Farming: Policiesand ProspectsStephan Dabbert,Anna Maria Häring,Raffaete Zanoli2003, 7 бет). 
14
(Organic Farming: Policiesand ProspectsStephan Dabbert,Anna Maria Häring,Raffaete Zanoli.2003,13 бет). 

---