Tuproqlar geografiyasi

“Soil Survey Horizons
—50 Years of Communication,” 
(Brevik, 2012)
162

---

34. 
Википедия. Свободная энциклопедия, www. Wikipe- 
dia.org.
Elektron ta’lim resurslari:
1. www. tdpu. uz
2. www. pedagog. uz
3. www. Ziyonet. uz
4. tdpu-INTRANET. Ped
163

---

MUNDARIJA
k i r i s h
............................... ........................... ;..........................
з
IQ IS M
„TUPROQLAR GEOGRAFIYASI” FANINING 
NAZARIY ASOSLARI
I 
BOB. FANNING TADQIQOT OBYEKTI, 
MAQSAD-VAZIFALARI VA TADQIQOT USULLARI
1.1. Tuproq va tuproqlar geografiyasi to‘g‘risida tushuncha..... 5
I .2. Fanning tadqiqpt obyekti, maqsadi va vazifalari............... 6
1.3. „Tuproqlar geografiyasi”ning boshqa fanlar bilan o‘zaro 
aloqadorligi va tadqiqot usullari................................................ 7
II BOB. TUPROQ TABLAT KOMPONENTI SIFATIDA.
TUPROQLAR GEOGRAFIYASINING TARIXI
2.1. Tabiiy geografiyada tuproq va tuproqlar geograflyasining 
o ‘m i................................................................................................ 10
2.2. V.V.Dokuchayev - tuproqlar geograflyasining asoschisi... 11
2.3. Tuproqlar geograflyasining rivojlanish tarixi.................. .....14
III BOB. GIPERGENEZ (NURASH) JARAYONI 
VA TUPROQ HOSIL QILUVCHI TO G4 JINSLARI
3.1. Minerallar va tog4 jinslari.................................................... 19
3.2. Tog4 jinslarining nurash jarayonlari.................................... 20
3.3. Tuproq hosil qiluvchi tog‘-ona jinslar................................. 22
IIQ IS M
TUPROQ HOSIL BO‘LISHINING ASOSIY OMILLARI
I BOB. TUPROQ HOSIL BO‘LISHINING BIOLOGIK 
OMILLARI VA TUPROQNING ORGANIK QISMI
1.1. Mikroorganizmlar va tuproqlar geografiyasi..................... 29
1.2. 0 ‘simliklarning tuproqlar geografiyasidagi o‘mi......... . 
30
164

---

1.3. Hayvonot olamining tuproqlar geografiyasidagi ahamiyati 
va tuproqlaming organik qismi................. ................................ 32
II BOB. TUPROQ HOSIL BO‘LISHIDA IQLIM
VA GIDROLOGIK OMILLARNING 0 ‘RNI
2.1. Tuproqning issiqlik tartibi................. ................................. 35
2.2. Tuproqning suv tartibi........................................... ,............ 36
2.3. Tuproq hosil boiishida shamolning roli............................ 38
III BOB. TUPROQNING HOSIL BO‘LISHIDA
RELYEFNING AHAMIYATI
3.1. Relyef yer yuzasida quyosh energiyasi va atmosfera 
yog‘inlarining taqsimotchisi sifatida........................... ................40
3.2. Moddalar migratsiyasida relyefning roli...................... ........41
3.3. Relyef va tuproqlar geografiyasi.................... .................... ..42
П 1QISM
TUPROQLARNING XUSUSIYATLARI, TASNIFI, 
TASHXISI VA UNUMDORLIGI
I BOB. TUPROQLARNING MORFOLOGIYASI,
TARKIBI, TUZILMASI VA XOSSALARI
1Л . Tuproqlaming morfologiyasi va kimyoviy tarkibi............. 45
1.2. Tuproq tuzilmasi................................................................. 47
1.3. Tuproqning fizik xossalari......................... ........................ 50
II BOB. TUPROQLARNING TASNIFI, TASHXISI
VA UNUMDORLIGI
2.1. Tuproqlarni tasniflash................ ........................................ 54
2.2. Tuproq tashxisi.................................................................... 58
2.3. Tuproq unumdorligi............................................ ............... 61
165

---

IV QISM.
TUPROQLAR GEOGRAFIYASINING UMUMIY 
QONUNIYATLARI VA TUPROQLARNI GEOGRAFIK 
RAY ONLASHTIRISH
I BOB. GEOGRAFIK ZONALLIK QONUNIYATI 
VA TUPROQ-GEOGRAFIK RAY ONLASHTIRISH
1.1. Geografik zonalar to‘g‘risidagi ta’limot............................. 65
1.2. Tuproqlar geograflyasining umumiy qonuniyatlari........... 67
1.3. Tuproqlami geografik rayonlashtiri sh.......... ..................... 71
II BOB. YER SHARI TUPROQLARI GEOGRAFIYASI 
(QUTBIY MINTAQA)
2.1. Qutbiy mintaqaning tabiiy - iqlimiy sharoiti va tuproq 
zonalari................................ ........................................................ 75
2.2. Arktika tuproqlari zonasi...................................................... 75
2.3. Subarktikaning tundra gleyii va loyli ~ gumusli tuproqlari 
zonasi............................. .............................................................. 77
III BOB. BOREAL MINTAQA TUPROQLARI 
GEOGRAFIYASI
3.1. Boreal mintaqaning tabiiy - iqlimiy sharoiti va tuproq 
oblastlari.............................................................. ....................... ..80
3.2. Tayga - o‘rmon oblasti........................................................... 80
3.3. 0 ‘tloq - o‘rmon va muzloq - tayga oblastlari.............. ........81
IV BOB. SUBBOREAL MINTAQA TUPROQLARI 
GEOGRAFIYASI
4.1. Subboreal mintaqaning tabiiy - iqlimiy sharoiti va tuproq 
oblastlari............ ................................................................... .........84
4.2. Nam qo‘ng‘ir - o‘rmon tuproq oblasti............... ................... 85
4.3. Qora va kashtan tuproqli o‘rmon - dasht hamda dasht oblasti 86
4.4. Och kashtan, qo‘ng‘ir chala choi va sur - qo‘ng‘ir ch o i 
tuproq oblasti................................................. ............................. ..89
166

---

V BOB. SUBTROPIK MINTAQA TUPROQLARI 
GEOGRAFIYASI
5.1. Subtropik mintaqaning tabiiy - iqlimiy sharoiti va tuproq 
oblastlari........................................................................................94
5.2. Subtropik semam - o‘rmon oblasti................... ....................95
5.3. Subtropik kserofit - o‘rmon va buta - dasht oblasti............ ..96
5.4. Subtropik chala cho‘1 va ch o i oblasti................................ ..97
VI BOB. TROPIK MINTAQA TUPROQLARI 
GEOGRAFIYASI
6.1. Tropik mintaqaning tabiiy-iqlim sharoiti va tuproq 
oblastlari..... ...................................... ................................... .........100
6.2. Tropik nam va mavsumiy nam o‘rmon oblasti.................. ...100
6.3. Tropik kserofit - o‘rmon va savanna oblasti............... ..........102
6.4. Tropik chala cho‘t va cho‘l oblasti.................................... ... 103
VII BOB. 0 ‘ZBEKIST0N TUPROQLARI 
GEOGRAFIYASI
7.1. 0 ‘zbekistonda tuproqlar geografiyasining rivojlanishi...... 106
7.2. 0 ‘zbekistonning tekislik provinsiyasi tuproqlari 
geografiyasi................................................................................ I l l
7.3. 0 ‘zbekistonning tog4 oldi va tog‘ provinsiyasi tuproqlari 
geografiyasi....................................................................... ......... 114
V Q ISM
TUPROQ XARITALARI, YER KADASTRI VA 
TUPROQ BONITROVKASI, YER RESURSLARI, 
TUPROQLARNING AHAMIYATI HAMDA 
MUHOFAZASI
I BOB. TUPROQ XARITALARI, YER KADASTRI 
VA TUPROQ BONITROVKASI HAMDA YER 
RESURSLARI
1.1. Tuproqni xaritalash va tuproq xaritalari
167
118

---