Tuproqlar geografiyasi

tog4
o ‘tloqlari va nihoyat 
tog‘ tundrasi egallaydi. Tog‘ o‘rmon zonasida joylashgan boisa, 
unda c h o i va dasht zonalari boimaydi. Umuman to g ii oikalarda 
vertikal tuproq zonasining soni-miqdori uning balandligiga bogiiq- 
ligi tabiiy. Biroq, tog‘ tizmalariga taalluqli umumiy qonuniyatlardan 
tashqari, asosiy havo massalari harakatiga nisbatan yonbagirlaming 
joylashuvi, yonbagir ekspozitsiyasi va harorat inversiyasi kabilar 
ham ahamiyatli hisoblanadi.
1.3. Tuproqlarni geografik rayonlashtirish
Tuproqlarni geografik rayonlashtirishning maqsadi tuproq qop- 
lamining ekologik sharoit bilan aloqasi va hududlarda bir xil tuzilmali 
tuproqlarni ajratish, tuproq hosil boiish omillarini hamda tuproq- 
lardan xo‘jalikda foydalanish imkoniyatlarini aniqlashdan iboratdir.
Unchalik katta boimagan hududlarda tuproqlarni rayonlash­
tirishning birinchi tajribalari XX asming boshlarida amalga oshirila 
boshlagan.
1922 yilda L.I.Prasolov tomonidan sobiq ittifoqning Yevropa 
qismida tuproq oblastlarini ajratish ishlari boshlangan. Sohaga oid 
keyingi tadqiqotlarda tuproqlarni rayonlashtirishning quyidagi 
taksonomik birliklari qabul qilingan (sobiq ittifoqni tuproq - 
geografik rayonlashtirish, 1962,1979).
1. Tuproq - bioiqlim mintaqasi.
2. Tuproq - bioiqlim oblasti.
Tekislik hududlari uchun 
Togiik hududlar uchun
3. Tuproq zonasi (kichik zona). 
3. Vertikal tuproq tuzilmasi
(yoki tog‘-tuproq provinsiyasi).
4. Tuproq provinsiyasi. 
4. Vertikal tuproq zonasi.
5. Tuproq okrugi. 
5. Tog‘ tuproq okrugi.
6. Tuproq rayoni. 
6. Tog‘ tuproq rayoni.
71

---

Bunday boiinish muntazam tarzda bioiqlim tamoyillari aso­
sida amalga oshirilgan.
Tuproq - geografik rayonlashtirishda taksonomik biriiklar 
sifatida: tekislik sharoitida tuproq zonasi, tog‘larda esa - tog‘ tuproq 
provinsiyasi tayanch hisoblanadi.