Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Tuproqning gigroskopik namligini aniqlash
 
Tuproqning gigroskopik namligi deb, tuproq mayda zarrachalari orqali 
atmosferadan suv bug‘larini yutilishidan hosil bo‘lgan namlikka aytiladi. 
Shu sababli, uning miqdori, avvalo, tuproq mexanik tarkibiga (yani mayda 
loyli zarrachalar qancha ko‘p bo‘lsa, tuproq namlikni shuncha ko‘p yutib 
oladi), ob-havo sharoitiga, yer osti suvining chuqurligiga bog‘liq. U 
zarrachalar sirtida juda katta bosim (1:2)*10
9
Pa bilan tutib turiladi va 
ingichka pleyonka hosil qiladi.
Ish tartibi: 5 gr atrofidagi tabiiy quruqlikdagi tuproq namunasi 
avvaldan quritilib, o‘lchanib og‘irligi aniqlangan byukslariga ( shisha yoki 
alyuminiy) solinadi. So‘ngra 105°
С
harorat ta’sirida (gipslashgan 

---

113 
tuproqlardan tashqari termostatda (80±2°C)) gipslashmagan tuproqlar 
uchun 3 soat, qolganlari uchun 5 soat, gipslashgan tuproqlar uchun 8 soat 
quritiladi. Keyingi quritishlar qumli tuproqlar uchun 1 soat, gipslashgan 
tuproqlar uchun 1 soat (davlat standarti asosida). Quritish tugagandan 
so‘ng byukslar maxsus eksikatorlarda uy haroratigacha sovutiladi va 
tortilib, og‘irliklari aniqlanadi. Ish davomida 2 marta har 3 soatda tortish 
qaytariladi. Bundan olingan natijalarni mutlaq quruq tuproqqa nisbatan 
hisoblash uchun zarur. Bu quyidagi formula bilan ifodalanadi: 
x – namlik miqdori, % 
a – nam tuproq bilan byuks og‘irligi, g; 
v – quruq tuproq bilan byuks og‘irligi, g; 
s – quruq byuks og‘irligi, g; 
100 - % ga aylantirish koeffitsiyenti. 
Gigroskopik namlik natijalari 1-jadval 
Tuproq 
kesmasi 
№
va 
tuproq 
ning 
nomlani 
shi 
Chuq
urligi, 
sm 
Quruq 
byuks 
№
va 
og‘irligi, 
gr 
Byuksni
ng 
tuproq 
bilan
og‘irligi 
gr 
Byuksnin
g 
quritilgan 
tuproq 
bilan 
og‘irligi 
gr 
Qurigan 
tuproq 
og‘irligi, gr 
Yo‘qotil 
gan 
namlik, 
gr 
Gigroskop
ik 
namliknin
g % 
miqdori 
Ma’lumki, analizlar natijalarini mutlaq quruq tuproqqa nisbatan 
hisoblashda K bilan belgilangan koeffitsiyenti ishtirok etadi. K ning 
qiymati quyidagi formula bilan hisoblanadi :
x – gigroskopik suv miqdori, % [5].