Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Amfoter 
birikmalarning 
ekstraksiyalanishi. 
Toksikologik 
ahamiyatga 
ega 
bo‘lgan 
amfoter 
xossali 
organik 
birikmalarga 
molekulalarida amin hamda fenol guruhi saqlovchi morfin, apomorfin, 

---

107 
salsolin kabi hamda amin va karboksil guruhi saqlovchi ekgonin va amino 
kislotalar hosilalari saqlovchi birikmalar kiradi. Bunday birikmalar pH 
muhitiga mos holda 
asosli
(kislotali sharoitda) va 
kislotali 
(ishqoriy 
sharoitda) xossalarni namoyon qiladi: 
Molekulyar holatdagi amfoter birikmalar suvli eritmalaridan organik 
erituvchilar bilan yaxshi Ekstraksiyalanadi. Ularning ionlari esa suv 
molekulalari bilan oson gidratlanadi va deyarli organik erituvchilar bilan 
ekstraksiyalanmaydi, shuning uchun bunday amfoter organik birikmalar 
izoelektrik nuqtalarida elektr zaryadlariga ega bo‘lmaydi va reaksiyaga 
kirishish faoliyati pasayadi. Oqsillar bunday sharoitda, odatda, cho‘kmaga 
tushadi. 
Yuqorida aytilganlar asosida quyidagi xulosaga kelish mumkin. 
Barbituratlar va boshqa kislotali xossaga ega bo‘lgan organik birikmalar 
kislotali sharoitda organik erituvchilar bilan yaxshi ekstraksiyalanadilar. 
Alkaloid va sintetik azot saqlovchi asos xususiyati organik birikmalar 
kislotali muhitda organik erituvchilar qatlamiga o‘tmaydi va suvli eritma 
tarkibida bo‘ladi. Ularni ajratib olish uchun suvli eritmaga ishqor qo‘shib, 
asos holiga keltiriladi va organik erituvchi bilan ekstraksiyalanadi. 
Antifibrin, fenatsetin kabi neytral moddalar uchun bunday omillarning 
ta’siri kam, ya’ni ular organik erituvchilar bilan kislotali, neytral va 
ishqoriy sharoitda ham yaxshi ekstraksiyalanadilar. 
Ekstraksiyaga ta’sir etuvchi omillar. 
Ekstraksiya jarayoniga organik 
erituvchi tabiatining ta’siri. Kislotali va asosli xossaga ega bo‘lgan organik 
birikmalar ekstraksiyalanishga pH muhitni ta’siri qanday bo‘lishini 
yuqorida ko‘rib chiqdik. Ekstraksiyalangan modda miqdori suvdagi 
eritmaning dissotsiatsiyalanishiga bog‘liq. Ekstraksiyaga elektrolitlar tasiri. 
Suvda yaxshi eruvchi organik birikmalarni suvdagi eritmasiga, elektrolitlar 
qo‘shilsa, moddalarning suvda va organik erituvchida eruvchanligi 
o‘zgaradi, ya’ni Ekstraksiya ortishi yoki kamayishi mumkin. Elektrolitlar 
ta’sirida moddalarni suvda eruvchanligining pasayishi - gidratatsiyaning 
kamayishi, eruvchanligining ortishi esa – gidratatsiyaning ortishiga olib 
keladi. Solvatatsiya natijasida organik moddalarning eruvchanligi 
o‘zgaradi va organik erituvchi bilan ekstraksiyalanishi ortadi, ya’ni 
taqsimlanish koeffitsiyenti ortadi.