Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

Nefelometrik va turbidimetrik analiz usullari 
Nefelometrik va turbidimetrik analiz usullari suspenziyalar, 
emulsiyalar, turli muallaq zarrachali suyuqliklar (osmalar) va boshqa loyqa 
muhitlarni analiz qilishda ishlatiladi. Bunday muhitdan o‘tgan yorug‘lik 
dastasining intensivligi nurning muallaq holdagi zarrachalar bilan 
to‘qnashuvi natijasida sochilishi va boshqa jarayonlar tufayli kamayadi. 
Analizning 
nefelometrik 
usuli 
suspenziyalarning 
eritmadagi 
zarrachalari tarqatgan yorug‘lik intensivligini o‘lchashga asoslangan. 
Turbidimetrik analiz usuli esa shu muhitdan o‘tgan yorug‘lik intensivligini 
o‘lchashga asoslangan. 
Turbidimetrik va nefelometrik analiz usullarini amalga oshirish uchun 
aniqlanuvchi element yoki aniqlanuvchi modda ionlari kam eriydigan 
birikma holiga o‘tkaziladi. Bu birikma cho‘kma hosil bo‘lishining 
boshlang‘ich davrida nisbiy barqaror dispers sistema hosil qilishi kerak. 
Sochilgan nur intensivligini o‘lchash uchun maxsus uskunalar – 
nefelometrlardan foydalaniladi. Ularning harakati ikkita nur oqimini 
solishtirishdan iborat, biri-nur sochayotgan manba, ikkinchisi esa-
uskunaning sidirg‘a yoki sut rangli shishasidan chiqayotgan nurlar. 
Nefelometriyaning bitta varianti, tahlil qilinayotgan modda eritmasi 
cho‘ktiruvchi modda bilan titrlanadi. Titrlash jarayonida tarqalayotgan nur 
intensivligi hosil bo‘layotgan zarrachalar miqdoriga proporsional ravishda 
oshib boradi. Ekvivalent nuqtada xiralashish to‘xtaydi. Titrlash egri 
chizig‘i singan nuqtada sarflangan cho‘ktiruvchi modda miqdori topiladi. 
Xatolik 5-10%ni tashkil etadi. 
3-rasm. Nefelometrning 
ko‘rinishi
 

---

90 
Turbidimetrik tahlil. 
Zarrachalar kattaligini aniqlash uchun 
faqatgina kolloid tizimning nurni yoyish qobiliyatini emas (nefelometriya), 
balki uning o‘tayotgan nur intensivligini kamaytirib berish xususiyati 
(turbidimetiya) ham hisobga olinadi. Analizning fotometrik usullariga 
nurning yutish qobiliyati, nur energiyasining yoyilishi yoki UB nurlar ta’sir 
ettirilganda fluoressensiyaga asoslangan analizlar guruhi kiradi.
Turbidimetriya namuna orqali o‘tayotgan nur intensivligi aniqlab 
beriladi. Bu usulning ishlash prinsipidagi farq moddaning qancha nurni 
yutgani emas, balki modda tomonidan sochilgan nur miqdori o‘lchanadi. 
Shuning uchun ham xohlagan kolorimetr yoki spektrofotometrdan 
turbidimetrik o‘lchovlarda foydalanish mumkin. Maksimal darajadagi 
sezgirlikka erishish uchun, shu to‘lqin uzunligi eritmadagi boshqa 
bo‘yalgan moddalar orqali yutilishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. To‘lqin 
uzunligi chegaralanmagan holda, qisqa to‘lqinli nurlanish kuchliroq yoyilib 
ketisini nazarda tutish kerak.[9]