Tuman Xalq ta’limi bo`limi umumiy o’rta ta’lim maktabining kimyo fani o`qituvchisi

Darsning borishi:
a) Salomlashish;
b) Davomatni aniqlash;
s) O’tilgan mavzuni takrorlash,o’quvchilarni baholash.
Avvalo sinf o’quvchilari uch guruhga, “FTOR”, “BROM”, “YOD” guruhlariga bo’linadi. O’tilgan mavzu savol tariqasida o’quvchilarga beriladi. “Galogenlarning davriy sistemadagi o’rni. Atom tuzilishi” mavzusi yuzasidan o’quvchilar bilan “MOYCHECHAK” va “PIRAMIDA” o’yinlari o’ynaladi. Doskada ftor, brom, yod belgilari yozilgan doira shaklidagi varoqlar osilgan stol ustida har bir elementga tegishli bo’lgan ma’lumotlar yaproq shaklida varoqlarga yozilgan. Har bir guruh istirokchisi o’zining guruhi nomiga ma’lumotlarni to’g’risini topib yopishtirib chiqadi. Qaysi guruh birinchi va to’g’ri ma’lumotlarni to’ldirib bo’lsa qizil kartochka oladi. Ikkinchi bo’lgan guruh sariq, uchinchi bo’lgan guruh yashil kartochka oladi.

I

Br

F

Ohirida qolib ketgan ma’lumotlarni sinf o’quvchilari bilan yopishtiriladi.

KCI (74,5)

HCI(36,5)

NaF(42)

MgBr₂ (184)

KBr(119)

CaI₂(294)
Piramida o’yinida berilgan moddalarni molyar massasi ortib borishi bo’yicha joylashtiriladi. Topilgan molyar massa moddalar oldiga yoziladi.
Guruhlarga qizil, sariq va yashil kartochkalar beriladi.
Uyga vazifa bo’yicha o’quvchilar baholanadilar.
3. Mavzuni yoritish:
Ekranda Xlor mavzusiga oid slayd ko’rsatiladi. Sof xlor-gaz, bu g’oyat zaharli, lekin shu bilan birga, eng foydali modda. Tabiatda xlor aralashmalarda, masalan, oddiy osh tuzi (xlor natriy) tarkibida uchraydi. Sof xlor olish usulini ilk bor 1774 yil shved olimi KarlSheyel o’ylab topgan edi. Hozirgi paytda xlor osh tuzi eritmasidan elektr toki o’tkazish orqali, arzon usulda olinadi. Birinchi jahon urushida birinchi bor qo’llangan gaz tarkibi sof xlordan iborat edi. U 1915 yilning 22-aprelida birinchi bor Nemis qo’shinlari tomonidan qo’llanilgan. Keyinchalik barcha qo’shinlar xlor aralashmasidan iborat zaharli gaz ishlatadigan bo’lishdi. Ikkinchi jahon urushida esa mamlakatlar zaharli gazlar zahirasiga ega bo’lsada undan foydalanmadi. Xlor g’oyat zaharli va xatarli modda bo’lsada u inson sog’lig’I uchun kurashda eng ishonchli vosita hisoblanadi. U ko’plab gerbitsid va dizenfeksiyalovchi vositalar tarkibida mikroblarni yo’qatadi.Koplab shaharlarning suv tozalash tarmoqlarida bakteriyalarni yo’qotish uchun xlor ishlatiladi.Bunda million foizli suvning miqdoriga atiga 4-5 % xlor qo’shiladi.Bu miqdor inson uchun zararli bo’lmasada ba’zan suvdan xlor ta’mi kelib turadi.. Yuqori bosim va sovitish yo’li bilan xlorni suyultirish mumkin.Suyuq xlor temir idishlarda yoki maxsus sisternalarda tashiladi.
Xlor oqartiruvchi poroshoklar tayyorlashda,buyumlarni oqartirishda ishlatiladi.Ubo’yoqlarga ham qo’shiladi,shuningdek ,uning kislorod va kaliy bilan qo’shilmasidan –mushaklar ,gugurtlar ishlab chiqariladi.