Tugʻma sof oltin tugʻma elementlar guruhiga mansub mineral. O. tabiatda koʻpincha

---

Oltin (mineral)
Oltin, tugʻma sof oltin — tugʻma elementlar guruhiga mansub mineral. O. tabiatda koʻpincha
erkin hodda uchraydi, tabiiy birikmalari juda oz, ulardan eng muximi kalaverit (AiTe2). Kristallari
kub singoniyali, koordinatsion strukturali, asosan, kichik oʻlchovli (0—1,0 mm) kristallari uchraydi,
baʼzan 3 sm gacha boʻlgan kristallari ham bor. Konlarda, asosan, 0,01—4,0 mm zarrachali O.
boʻladi, kattaroq toʻplamlari (1—5 g va undan koʻp) ham uchratiladi. Jahonda topilgan eng katta
O. toʻplamlari maʼlum: "Xolterman plitasi" deb nom berilgani (93,3 kg) Avstraliyada, "Katta
uchburchak" (36,04 kg) va "Tiyelgin" (14 kg) Rossiyada va boshqa Asosan, O. mayda zarralar
holida kvarsga va baʼzan, har xil sulfidli rudalarga, O. zarralari esa koʻpincha qumga aralashgan
boʻladi. Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Rossiya (Ural, Sibir), Afrika, Avstraliya, AQSH (Kaliforniya),
Kanadada O. konlari bor. Gʻarbiy Oʻzbekistonda O. makkajoʻxori doni va popugida (2—4 g/t) va
Qizilqumda shuvoq oʻsimligida borligi aniklangan.
O.ning sofligi (probasi) oʻzgaruvchan boʻlib, koʻpincha uchraydiganlari quyidagi qatorni: 930—900,
820—780, 650—600 ni tashkil etadi, juda kam uchraydigan probasi 550. Odatda, O.ning tarkibida
Ag, Cu, Fe, Mn, Pb, kam miqdorda Bi, Sb, Hg, Te, Se, Pt, In va boshqa qoʻshimchalar boʻladi.
O.ning zichligi gʻovakligiga bogʻliq boʻlib, 15600 kg/m3 dan 19200 kg/m3 gacha oʻzgaradi, qat-
tiqligi 2—3. Tarkibidagi Hg aralashmasi O.ni yumshatsa, Pt, Sn, Si qoʻshimchalari qattiqligini
oshiradi.
O. tabiatda keng tarqalgan boʻlib, otqindi, effuziv, metamorfik, choʻkindi togʻ jinslarida
uchratiladi va oltin rudalari konlarini gidrotermal jarayonlar natijasida paydo boʻlishida ishtirok
etadi. O.ning suvda eruv-chan birikmalari (xloridlari, gidro-sulfidlari va boshqalar) Yer poʻstining
pastki gorizontlari yoki yuqori man-tiyadan gidrotermalar bilan olib chiqilib, kvars tomirlarining
avval shakllangan yoriqlarida Fe, Cu, Pb, Zn, Bi, As, Sb, Ag sulfidlari va shu elementlarning
telluridlari bilan birgalikda kristallanadi. Mis kolchedani va qoʻrgʻoshin-rux sulfid konlari
shakllanishida O. ishtirok etib, ularning orasida yupqa dispersli donachalar hosil qiladi. Xuddi shu

---

tarzda magma-tik genezisli mis-nikelli sulfid rudalarda ham O.ning qoʻshimchalari paydo boʻladi.
Gipergenez zonalarda O. qisman qayta choʻkib, sulfid ruda tanalarini yuqori qismini qoʻshimcha
boyitadi. Ruda tanalarining keyinchalik yemirilishi bilan yuzada joylashgan O. avval birga bogʻlanib
turgan agregatlardan ajralib va suv oqimlari bilan chiqarilib toʻplanganda sochma O. konlarini
hosil qiladi. Bu jarayon mo-baynida O. zarrachalari silliklanadi, elektrokimyoviy korroziya
natijasida ularning yuzasidagi Ag yemirilishi bilan O.ning probasi oshadigan qatlam hosil boʻladi.
O. oltin rudali konlarni hosil qiluvchi asosiy mineraldir.
[1]
1. 
OʻzME
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
Bu maqolada 
boshqa til boʻlimlariga ishorat
 yoʻq. 
Siz ularni topib va ushbu maqolaga qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz mumkin.
Ko‘proq o‘rganish
Ushbu maqolada 
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi
 (2000-2005)
maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Ushbu maqola 
chaladir
. Siz uni 
boyitib, (https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oltin_
(mineral)&action=edit)
 
Vikipediyaga
 yordam berishingiz mumkin. 
Bu andozani 
aniqrogʻiga
almashtirish kerak.
"
https://uz.wikipedia.org/w/index
.php?
Manbalar

---

 
Soʻnggi tahrir 6 oylar avval
 
MalikxanBot
 tomonidan amalga oshirildi
title=Oltin_(mineral)&oldid=22651
96
" dan olindi