Tt va kt” fakulteti 1-bosqich ki-11-21 (s) guruh talabasining



Download 251,4 Kb.
bet1/5
Sana29.06.2022
Hajmi251,4 Kb.
#717870
  1   2   3   4   5
Bog'liq
mustaqil ish 2



O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI

TT va KT” FAKULTETI


1-BOSQICH KI-11-21 (s) GURUH TALABASINING
Chiziqli algebra” fanidan
MUSTAQIL ISH


Bajardi: Boynazarov A
Qabul qildi: Ruzimurodov I

Reja:

1. Evklid fazosi ta’rifi
2. Ikki vector orasidagi burchak ortagnal vektorlar
3. Ortaganallashtirish jarayoni
4. Foydalanilgan adabiyotlar

EVKLID FAZOSI.

Evklid fazosi matematika va fizikaning turli sohalarida qoʻllaniladi.


Evklid fazosi — Yevklid geometriyasida oʻrganiladigan tekislik va uch oʻlchovli fazoning umumlashgani. Agar vektor fazoda ixtiyoriy x, u vek- torga quyida keltirilgan aksiomalarni qanoatlantiruvchi va (x, u) deb belgilanuvchi son mos qoʻyilgan boʻlsa, bu vektor fazo Yevklid fazosi, (x, u) soni esa skalyar koʻpaytma deyiladi. Aksiomalar:
(x, x)>0; x=0 boʻlgan xildagina (x, x)=0;
(x, u)=(x, u);
(Xx, u)=X(x, u);
(x+u, 2)=(x, 2)+(u, 2).
Skalyarning haqiqiy yoki kompleksliligiga karab mos ravishda haqiqiy Yevklid fazosi kompleks Yevklid fazosi deb yuritiladi. Agar Yevklid fazosi hosil qilgan vektor fazo (i) oʻlchovli boʻlsa, Yevklid fazosi ham § oʻlchovli deyiladi. Baʼzan, faqat chekli oʻlchovli fazolargina Yevklid fazosi deb ataladi. Yevklid fazosida formula bilann vektor uzunligi, ikki vektor orasidagi burchak aniqlanadi.
Hali maktab davridayoq barcha o'quvchilar "evklid geometriyasi" tushunchasi bilan tanishadilar, uning asosiy qoidalari nuqta, tekislik, chiziq, harakat kabi geometrik elementlarga asoslangan bir nechta aksiomalarga qaratilgan. Ularning barchasi birgalikda "evklid fazosi" atamasi ostida uzoq vaqtdan beri ma'lum bo'lgan narsani tashkil qiladi.
Vektorlarni skalyar ko'paytirish pozitsiyasiga asoslangan Evklid chiziqli (affin) fazoning alohida holati bo'lib, bir qator talablarni qondiradi. Birinchidan, vektorlarning skalyar ko‘paytmasi mutlaqo simmetrikdir, ya’ni koordinatalari (x; y) bo‘lgan vektor miqdoriy jihatdan koordinatalari (y; x) bo‘lgan vektor bilan bir xil, lekin yo‘nalishi bo‘yicha qarama-qarshidir.
Ikkinchidan, agar vektorning o'zi bilan skalyar mahsuloti bajarilsa, bu harakatning natijasi ijobiy bo'ladi. Faqatgina istisno bu vektorning boshlang'ich va yakuniy koordinatalari nolga teng bo'lgan hol bo'ladi: bu holda uning o'zi bilan mahsuloti ham nolga teng bo'ladi.
Uchinchidan, skalyar ko'paytma distributivdir, ya'ni uning koordinatalaridan birini ikkita qiymat yig'indisiga ajratish imkoniyati mavjud bo'lib, bu vektorlarni skalyar ko'paytirishning yakuniy natijasida hech qanday o'zgarishlarga olib kelmaydi. Nihoyat, to'rtinchidan, vektorlar bir xil skalyar mahsulotga ko'paytirilsa, ular ham bir xil miqdorga ortadi.
Agar ushbu to'rtta shart bajarilsa, biz Evklid fazosiga ega ekanligimizni ishonch bilan aytishimiz mumkin.
Amaliy nuqtai nazardan, Evklid fazosini quyidagi aniq misollar bilan tavsiflash mumkin:
Eng oddiy holat - geometriyaning asosiy qonunlariga ko'ra aniqlangan skalyar mahsulotga ega vektorlar to'plamining mavjudligi.
Evklid fazosi, agar vektorlar deganda ularning skalyar yig'indisi yoki mahsulotini tavsiflovchi berilgan formulaga ega bo'lgan ma'lum bir chekli haqiqiy sonlar to'plami nazarda tutilgan bo'lsa ham olinadi.
Evklid fazosining alohida holati nol fazo deb tan olinishi kerak, agar ikkala vektorning skalyar uzunligi nolga teng bo'lsa, olinadi.
Evklid fazosi bir qator o'ziga xos xususiyatlarga ega. Birinchidan, skalyar koeffitsient qavs ichidan skalyar ko'paytmaning ham birinchi, ham ikkinchi omillaridan chiqarilishi mumkin, natijada hech qanday o'zgarishlar bo'lmaydi. Ikkinchidan, nuqta mahsulotining birinchi elementining taqsimlanishi bilan birga ikkinchi elementning taqsimlanishi ham harakat qiladi. Bundan tashqari, vektorlarning skalyar yig'indisidan tashqari, vektorlarni ayirish holatida distributivlik ham sodir bo'ladi. Nihoyat, uchinchidan, vektorni nolga skalyar ko'paytirish bilan natija ham nolga teng bo'ladi.
Shunday qilib, Evklid fazosi vektorlarning bir-biriga nisbatan o'zaro joylashishi bilan bog'liq muammolarni hal qilishda qo'llaniladigan eng muhim geometrik tushuncha bo'lib, uning tavsifi uchun skalyar mahsulot kabi tushuncha qo'llaniladi.
Bunday vektor fazoga mos keladi. Ushbu maqolada, birinchi ta'rif boshlang'ich nuqtasi sifatida olinadi.
n-o'lchovli Evklid fazosi belgilanadi \ mathbb E ^ n, belgi ham tez-tez ishlatiladi \ mathbb R ^ n(agar kontekstdan fazoning Evklid tuzilishiga ega ekanligi aniq bo'lsa).


Download 251,4 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish