Триггерлар Режа 1 Триггерлар



Download 175,19 Kb.
Sana21.02.2022
Hajmi175,19 Kb.
#66721
Bog'liq
docx


Aim.uz

Триггерлар
Режа


1 Триггерлар
2 Асинхрон ва синхрон триггерлар

1 Триггерлар
Иккита туррун мувозанат ^олатига эга булган ва ташк.и туртки таъсирида сакраш билан бир мувозанат холатдан иккинчисига утадиган к.урилма триггер деб аталади. Ташк.и туртки ишга туширувчи ёки бошцарув-чи сигнал деб юритилади.
Мультивибраторга ухшаш триггер хам 100 фоиз мус-бат тескари боглаиишли икки каскадли RC — кучайтир-гичдан ташкил топади, яъни кучайтиргичлардан бири-нинг чициши иккинчисининг киришига тулик. уланган булади. Кучайтиргичларнинг бошк.арувчи элементи си-фатид-а биполяр ва униполяр транзисторлар ёки туннель диодлари ишлатилади. Биполяр транзисторли триггер-ларнинг схемаси, асосан, икки турли-коллектор-ба-^ за борланишли ва эмиттер богланишли булади. Коллек­тор-база богланишли триггер симметрик, эмиттер богланишлиси эса, носимметрик триггер деб аталади. Симметрик триггернинг схемадаги мое элементлари сон жих,атдан бир-бирига тенг булиб, транзисторлардан би-ри очик, булганда, иккинчиси албатта ёпик. Булади



Триггернинг бу х,олати туррун булиб, у истаганча узок, муддат сацланади. Бир мувозанат хрлатдан иккинчисига утиш учун албатта бошцарувчи сигнал таъсир этиши керак. Унда ёпик. транзистор очик., очик транзистор эса епик. холатга утади.
6.22 а- расмда коллектор — база богланишли триг-герникг схемаси курсатилган. У симметрик булгани учун R6i = R62, RK1 = RI<2> R, = R2i c, = C2, T, = T2. Схемада
тескари богланиш RiCi ва R2C2 занжирлар орк.али жо-рий булади, чунки улар бир транзисторнинг коллектор занжирини иккинчисннинг база занжири билан боглай-ди. Бу схема симметрик мультивибратор схемасидан (6.18-расмга к.аранг) кучайтиргичларнинг утиш занжи-рида R| ва R2 резисторларнинг мавжудлиги ва база-ларга уланган силжитиш манбан Еб билан фар^ цила-ди. Es силжитнш манбаи транзисторларнн ёпнш учун хизмат г^илади ва шу билан схема мувозанат х.олатининг туррун булишини таъминлайди.
Триггернинг ишрежими туррун булиши учун схема-даги очи^ транзистор туйиниш режимида, иккинчиси эса, кесиш режимида ишлаши керак. Очи^ транзисторнинг коллектор потенциали нолга я^ин (UK^ 0) ^ийматда булгани учун уни «ноль сатх.» деб к,абул к.илинади. ёпик, транзисторнинг потенциали коллектор манбаи кучлани-ши тартибида (UK ~ Ек) булади. Шунинг учун уни гово­ри, яъни «1 сатх» деб царалади. Шунга асосан триг-герни текширишда очик транзистор рп утишларининг каршилиги х.исобга олинмаган х.олда битта эквипотен-циал нук.та деб к.аралади; ёпи^ транзистор эса, база —■ коллектор оралирига уланган эквивалент ток манбан (1ко) билан алмаштирилади. 6.22 б- расмда Ti транзис-
- тор очик,, Т2 транзистор эса, ёпик. х.ол учун триггернинг эквивалент схемаси тасвирланган. Унинг трурунлик шартини аник.лайлик.
Т2 транзистор ёпик, булиши учун унинг базасида мусбат .потенииал (U62 j> 0) булиши керак. Бунинг учун

ифодага биноан, R6 < — б - булиши ва у Еб шшг знг ки-
'ко
чик, I нинг эса, энг катта кийматлари учун бажарилиши керак. Яна шуни х,исобга' олиш керакки, 1ко коллектор то-
кининг катталиги х.ароратга жуда борлик.. Харорат ортиши билан у жуда тез усади. Шунинг учун R62 резисторнинг катталиги ани^ланган тенгеизликни знг юк.ори хароратда х,ам крниктирадиган к,илиб танланиши зарур. Очи^ Т, транзистор туйинган х.олатда булиши учун унинг база токи узининг ту­йиниш к.ийматидан катта (1б1 > 1б1т) булиши лозим. Унинг



Триггернинг бу холати туррун булиб, у истаганча узок-муддат сакланади. Бир мувозанат хрлатдан иккинчисига утиш учун албатта бошк.арувчи сигнал таъсир этиши керак. Унда ёпик. транзистор очик,, очик транзистор эса епик. холатга утади.
6.22 а- расмда коллектор — база борланишли триг­гернинг схемаси курсатилган. У симметрик булгани учуй R6l = R62, RK1 = RK>> R1 = R2; Cl = C2i Tl = T2. Схемада
тескари богланиш RiCi ва R2C2 занжирлар орк,али жо-рий булади, чунки улар бир транзисторнинг коллектор занжирини иккинчисннинг база занжири билан боглай-ди. Бу схема симметрик мультивибратор схемасидаи (6.18-расмга к.аранг) кучайтиргичларнинг утиш занжи-рида R| ва R2 резисторларнинг мавжудлиги ва база-ларга уланган силжитиш манбаи Еб билан фарк, к,ила-ди. Ев силжитиш манбаи транзисторларнн ёпиш учун хизмат к,илади ва шу билан схема мувозанат холатининг туррун булишини таъминлайди.
Триггернинг ишрежими туррун булиши учун схема-даги очик, транзистор туйиниш режимида, иккинчиси эса, кесиш режимида ишлаши керак. Очи^ транзисторнинг коллектор потенциали нолга як.ин (UK^ 0) к.ийматда булгани учун уни «ноль сат^» деб к,абул к,илинади. Епщ транзисторнинг потенциали коллектор манбаи кучлани-ши тартибида (UK ~ Ек) булади. Шунинг учун уни юк.о-ри, яъни «1 сатх» деб ^аралади. Шунга асосан триг-герни текширишда очик транзистор рп утишларининг каршилиги >;исобга олинмаган х.олда битта эквипотен-циал нуцта деб ^аралади; ёпик, транзистор эса, база —• коллектор оралирига уланган эквивалент ток манбаи (1ко) билан алмаштирилади. 6.22 б- расмда Ti транзис­тор очик,, Тг транзистор эса, ёпик, х,ол учун триггернинг эквивалент схемаси тасвирланган. Унинг трурунлик шартини аник,лайлик.
Т2 транзистор ёпик, булиши учун унинг базасида мусбат потенциал (U62 > 0) булиши керак. Буиинг учун

ифедага биноан, R6 <С — б - булиши ва у Еб пин г знг ки-
'ко
чик, I нинг эса, энг катта кийматлари учун бажарилиши керак. Яна шуни х.исобга олиш керакки, 1ко коллектор то-кининг катталиги х,ароратга жуда безлик.. Харорат ортиши билан у жуда тез усади. Шунинг учун R62 резисторнинг катталиги аник,ланган тенгеизликни знг юкрри хароратда ^ам кониктирадиган к,илиб танланиши зарур. Очик, Т, транзистор туйинган х.олатда булиши учун унинг база токи узининг ту­йиниш к^ийматидан катта (1б1 > 1б1т) булиши лозим. Унинг .андай булишини база токи ифодасидан аницлаш мумкшг. Триггернинг эквивалент схемасига биноан




Бунда 1б1 >Pj -16,т ва 1]т^—— эканини .^исобга олсак, транзисторнинг туйиниш шарти цуйидагича ифодаланади:

(6.38) тенгсизлик Р, R6 катталикларнинг минимал, 1К0 нинг эса, максимал к.иймати учун бажарилиши- шарт. Триггернинг 6.22 а- расмдаги схемаси симметрик булса х^ам у идеал эмас. Шунинг учун Ек манбани улаш вак,-тида флюктуациялар туфайли схемада кучки жараёни (кучланиш сакраши) вужудга келади. У деярли оний вакдда юз бериб, бир транзисторнинг туйиниши, иккин-чисининг эса, кесиш режимига утиши билан тугалла-нади. Триггернинг бу х/элати (мультивибратордан фарк.- • ли) тургун булади ва унинг киришига бошк.арувчи — ишга туширувчи импульс таъсир этгунча сак.ланади. Фараз к.илайлик, триггер Ti транзистор очик. ва Т2 транзистор . булгандаги тургун хадатда турган бул-син. Агар очик. ранзисторнинг базасига ишга туширув­чи турри бурчакли мусбат импульс таъсир этса, Ti транзистор к.иск^а муддат ичида туйиниш режимидан актив, яъни кучайтириш режимига утади. Бунда база токи камайиб, Ti транзнсторнинг коллектор токини х,ам камайтиради. Натижада унинг коллектор кучланишн камайиб, янада манфийрок, (UK = — EK+IK-RK/) бу-либ 1^олади. У R] резистор орк.али тугридаи-тугри Т2 ёпиц транзисторнинг базасига узатилади ва Т2 ни ^исман очади, яъни кесиш режимидан актив режимга утказади. (Шунда i^Hci^a муддатга ^ар икки транзистор ^ам ку­чайтириш режимига утиб ^олади.) Умумий эмиттерли схема токни яхши кучайтиргани сабабли Т2 транзистбр-нинг коллектор токи тез усади ва коллектор кучланн-шинннг мусбат узгаришини орттиради (UK =—Ек+1к • ■RK). Бу мусбат узгариш узини вужудга келтирган Т, транзисторнинг коллекторидаги манфий узгаришдан етарлича катта булади. У R2 резистор ор^али Ti транзисторнинг базасига уза­тилади ва импульс таъ-сиридан х.осил булган бошланрич узгаришни зу-райтиради. Натижада Ti транзистор олдингига Ка­раганда янада яхширо^ ёпилади. Бу жараён жу-да тез ривожланади, яъни кучланиш сакраши куч-кисимон булиб к^олади. Кучки жараёни натижа-сида очи!^ транзистор ёпилади ва ёпик, тран­зистор тулиц очилади ва системада яна туррун >^о-лат вужудга келади. Уни бу ^олатдан чицариш учун навбатдаги ишга ту­ширувчи импульс керак (6.23-раем).
Юцоридаги курилган триггернинг бир туррун ^олатдан иккинчи тургун долатга утиши 4 та бос-к.ичга булинади: заряд тарцаши, тайёрланиш, регенерация ва тикла-ниш. Биринчи боск.ичда ишга туширувчи сигнал таъсирида очиц транзисторнинг базасидаги ортик.ча заряд ташувчилар тарк;алади. Унинг давом этиш ва^ти транзисторнинг туйиниш даражаси-га ва ишга тушириш импульсининг амплитудасига 6of-лиц. Транзисторнинг туйиниш даражаси канча кичик ва ишга тушириш импульсининг ток амплитудаси к.ан-ча катта булса, заряд ташувчиларнинг тар^алиш ва^ти шунча i^Hci^a булади. Бу вак^т оралигида триггер схема-сида узгариш юз бермайди. Очик, транзистор туйиниш режимидан чициш арафасида булади.
Тайёрланиш боск,ичида очик. транзистор туйиниш ре­жимидан чик.ади. У системадаги коллектор кучланишн-нинг бошланрич камайиши натижасида ёпик. транзистор­нинг база кучланиши манфийроц булиб ^олиш ^олатига турри келади. Тайёрланиш натижасида транзисторлар таъсирида очиц транзисторнинг базасидаги ортик.ча заряд ташувчилар тарк;алади. Унинг давом этиш ва^ти транзисторнинг туйиниш даражаси-га ва ишга тушириш импульсининг амплитудасига 6of-лиц. Транзисторнинг туйиниш даражаси канча кичик ва ишга тушириш импульсининг ток амплитудаси к.ан-ча катта булса, заряд ташувчиларнинг тар^алиш ва^ти шунча i^Hci^a булади. Бу вак^т оралигида триггер схема-сида узгариш юз бермайди. Очик, транзистор туйиниш режимидан чициш арафасида булади.
Тайёрланиш боск,ичида очик. транзистор туйиниш ре­жимидан чик.ади. У системадаги коллектор кучланишн-нинг бошланрич камайиши натижасида ёпик. транзистор­нинг база кучланиши манфийроц булиб ^олиш ^олатига турри келади. Тайёрланиш натижасида транзисторлар туйиниш режимидан кучайтириш режимига утади ва схе-мада регенератив жараён содир булади. У Т2 транзис-торнинг тезда ёпилиб, Ti транзисторнинг очилишига олиб келади. Кириш кучланишининг янада ортиши Ti транзисторни туйиниш холатига утказади.
Шундай к.илиб, UKIIp > U6 урт цийматларида триггер ик-кинчи туррун хрлатда булади, яъни Tj транзистор ёпнк,, Т2 транзистор эса, очи^. Бунда триггернинг чициш кучланиши ^чиц = ^к булиб, у «I — сатх,» га турри келади.
Триггерни цайта бошлангич х.олатга ^айтариш учун Ti транзисторни кучайтириш режимига утказиш керак. Бунинг учун унинг базадаги силжитиш кучланишинн йук,отиш, яъни мусбатлигини ошириш керак. У Т2 тран­зисторнинг база кучланиши туйиниш кучланишига ет-гунча давом этади (U62 = U6t). У кириш кучланишн бирор UO4 — очилиш кучланишига етгунча давом этади. Шундан кейин Ti транзисторда кучки жараёни х,осил бу­либ, Ti транзисторни ёпади ва Т2 транзистор — очилади. Шмитт триггерининг ишлаши унинг амплиту-давий характеристикаси-да яхши тасвирланади (6.25- раем). У гистерезис х.алк.асини ташкил цила-ди. Унда ad ва be i^hcm-лар системанинг мувоза-нат ^олатини, ab ва cd цисмлар эса, х,олат узга-ришини ифодалайди.







Aim.uz



Download 175,19 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish