Transportda ortish-tushirish ishlarini tashkil etish

Pnevmatik tal
yukni ilgagi bilan pnevmatik silindrdagi porshenning yurishi
hisobiga ko‘taradi. Egiluvchan (yumshoq) shlang orqali silindrga beriladigan
siqilgan havo porshenni harakatga keltiriradi.
Pnevmatik talning GP-200, GP-400 modellari bor, yuk ko‘tarishi,
tegishlicha, 200 va 400 kg; ilgakning ko‘tarilishi 1000 mm, havoning ishchi bosimi
– 0,8 MPa.
Pnevmatik tallardan o‘z chiqish havfi bor binolar ichida foydalaniladi.
Ularning kamchiligi yukni ko‘tarish balandligi.
Elektr chig‘ir
elektrotal kabi turli ortish-tushirish mashinalari va qurilmalari
tarkibida, mustaqil mexanizm sifatida ishlatiladi. Baraban, reduktor,
elektrodvigatel, tormoz mexanizmi va boshqarish mexanizmidan tashkil topgan.
Trosdagi tortish kuchi 2,5...50 kN qilib ishlab chiqariladi. T-89 va T-66 elektr

---

46
chig‘irlarining tortish kuchi 5 kn. 10 va 30 kN kuchli elektr chig‘irlardan yuklarni
ortish-tushirishda foydalanish mumkin.
CHig‘ir yordamida yukni vertikal ko‘tarib-tushirish uchun konsol tayanchga
(buriluvchi yoki qotirilgan) maxsus g‘altak (blok) ilib qo‘yiladi, u orqali baraban
trosi o‘tkaziladi. YUkni trosning erkin uchiga ilinadi.
Kran-upasina
konsol strela-forma bo‘lib, upasini shaklida ishlanadi,
tortuvchi tros g‘altagi, qo‘zg‘almas, mustahkam tayanchga mahkamlangan elektr
chig‘irdan iborat. Uposina bino devoriga yoki maxsus ustunga sharnir yordamida
mahkamlanadi. YUkni ko‘tarish balandligini cheklash uchun bunday kran
konstruksiyasiga buriladi. YUk ko‘tarishi 2 tdan oshmaydi. Strelaning burilish
burchak 180-270
0
.
Mexanik kranlar
sochiluvchan yuklarni bortli avtomobillardan, temir yo‘l
vagonlaridan tushirishga mo‘ljallangan. Elektr chig‘ir, bir yoki ikkita barabandan
iborat. Barabanlarga ishchi organlar-tortuvchi trosning erkin uchiga bog‘langan
qirg‘ichlar va yo‘naltiruvchi g‘altaklarning trosllari o‘raladi. Ba’zi mexanik
kuraklarning konstruksiyasida qirg‘ich yonida turgan ishchi masofadan turib
boshqarishdagi sistemasi bor. Oddiy konstruksiyalarda chig‘irni maxsus operator
boshqaradi. U qirg‘ich yonidagi ishchini kuzatib, chig‘irni ulaydi va uzib qo‘yadi.
Barabanga o‘ralayotgan trosning taranglinishi natijasida qirg‘ich harakatlanib,
yukni tushiradi. Qirg‘ichli teskari yurgizish ham o‘sha ishchining qo‘lida.
Qirg‘ichlarning o‘lchami, odatda quyidagicha bo‘ladi: eni 600...800 mm,
balandligi 750...800 mm. Tortuvchi trosning ishchi tezligi 0,8 m/s, chig‘ir
eletrodvigatelining quvvati – 3...6 kVt.
Bitta qirg‘ichli mexanik ko‘rik “bittalik” deyiladi. Qo‘shaloq mexanik
kurakda bitta ikki barabanli chig‘ir, ikkita qirg‘ich bo‘ladi, ularni ikkita ishchi
boshqaradi. Uning yordamida, bir vaqtning o‘zida ikkita avtomobildan yuk
tushirish mumkin (16-rasm).
15-rasm. Elektro tal.

---

47
16-rasm. Qo‘shaloq mexanik kurak.

---

48
Mexanik kuraklar statsionar va ko‘chma bo‘ladi. Statsionar kurak
poydevorga mahkamlangan metall konstruksiyasiga o‘rantiladi. Ko‘chma kurak
aravachaga o‘rnatiladi.
Qo‘shaloq mexanik kurakning (masalan, chig‘iri avtomatik ishga tushaigan
TML-2) ish unumli, avtomobil kuzovidan yuk tushirishda – 80 t/soat. Kurak
elektrodvigatelning quvvati – 5 kVt. Turli to‘kma yuklarni tushirish punktida
mexanik kuraklar tasmali konveyer bilan birga ishlatiladi.