ravishda saklab turish uchun xizmat kiladi. Kullaniladigan termostatlar ikki xil buladi: suyuklik
(ZMZ) yoki kattik tuldirgichli (ZIL-130 Neksiya) termostatlar. Suyuklik termostatida uning
silindr ichiga tez buglanadigan etil spirti bilan dissirlangan suv aralashmasi tuldirilgan. Kattik
tuldirgichli termostatda esa uning balloni ichiga serezin aralashtirilgan mis kirindisi (ZIL-130,
Neksiya) tuldiriladi. Ayrim avtomobillarda (Tiko, Damas) termostat balloni ichiga parafin
donalari tuldiriladi. Dvigatel yurgazilganda sovitish tizimidagi suyuklikning xarorati 70
28
1.5.1.2. XAVO BILAN SOVITISh TIZIMI
Xavo bilan sovitiladigan avtomobil dvigatellarida asosan xavo okimini majburiy
yunaltirish usuli kullaniladi. Dvigatelning silindr va golovkalaridan issiklik tarkatishni
tezlashtirish maksadida ularning tashki devorlariga kovirgalar yasalgan. Bu xol dvigatelning
umumiy kompanovkasiga va uning ba’zi elementlarining konstruksiyasiga ta’sir etadi.
Xavo bilan sovitiluvchi avtomobil dvigatellarining yaxshi sovitilishi xavo okimining
tezligiga , bu okimning silindr va silindrlar goldovkasi atrofidan aylanib utishiga boglik.
3-
rasm. Xavo bilan sovutish tizimi.
1-parrak, 2-silindr kovurgalari.
Mikrolitrajli «Zoporojets» avtomobilining xavo bilan sovitiladigan dvigatelining sxemasi
(3 – rasmda) keltirilgan. Bu dvigatel turt silindrli V – simon bulib , avtomobilning orka kismida
joylashgan. Ukiy parrak 1 yordamida xavo okimi silindrlar katori oraligiga xaydaladi.
Dvigatelning ustki tomoni bilan oldingi va ketingi kismi kanot bilan uralgan bulib , kanot xavo
okimini silindr kovirgalari 2 buylab yunaltirish va issik xavoni tashki muxitga chikarish uchun
xizmat kiladi. Dvigatel maksimal kuvvat bilan ishlaganda ventilyator uning 8% ga yakin
kuvvatini sarflaydi. Ana shu va boshka ba’zi bir kamchiliklarga kura avtomobil dvigatellarida
xavo bilan sovitish tizimi kam ishlatiladi.
1.5.2. MOYLASH TIZIMI – 2 soat.
Dvigatel detallarining ishkalanib ishlashi ularning yeylishiga va kizishiga olib keladi.
Shuning uchun dvigatelning ishkalanuvchi detal yuzalriga uzliksiz ravishda moy yuborib turish
zarur. Bu vazifani dvigatellarda moylash tizimi bajaradi. Moylash tizimi dvigatel ishlayetganda
uning ishkalanuvchi yuzalariga kerakli mikdorda moy yetkazib beradi, natijada ishkalanuvchi
yuzalar kisman soviydi, yeylishi kopayadi va detallarning yeylshishiga sababchi moyga
yepishgan zarrachalar moy bilan birga karterga tubiga tushadi va bu moy keyin filtrlanadi.
29
1-rasm. Moylash tizimining sxemasi
.
Zamonaviy avtomobil dvigatellarida asosan kombinatsiyalashgan moylash tizimi
kullaniladi. Bunday moylash tizimida zurikib ishlaydigan detal yuzalariga moy bosim ostia
majburiy yuboriladi. Bunday yuzalarga tirsakli va taksimlash vallarining podshipniklari (ayrim
dvigatellarda taksimlash valining mushtchalari xam), koromislo vtulkalari kiradi. Kolgan
ishkalanuvchi yuzalarga sachratish va tomchi usuli bilan yuboriladi. Unday yuzalarga silindr
devorlari, porshen va porshen xalkalari, porshen barmoklari, taksimlash valining mushtchalari,
turtkichlar, klapanlar sterjeni kiradi.
Kombinatsiyalashgan moylash tizimiga kuyidagi mexanizm va tuzilmalar kiradi: moy
saklagich, moy kabul kilgich, moy nasosi, moy filtrlari, moy radiatori, moy kanallari, moy
klapanlari.
1-rasmda shu tipidagi moylash tizimining soddalashtirilgan sxemasini keltirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: