Transport vositalarining elektr jixozlari va elektron tizimlari

1.4. Generator qurilmalari. 
Elektr ta‟minot tizimiga kiruvchi asboblarning tahlili quydagicha. Elektr 
ta‟minot tizimiga avtomobildagi barcha iste‟molchilarni elekrt energiyasi bilan 
ta‟milash uchun xizmat qiladi va uning tarkibiga asosan akkumulyator batareyasi, 
generator, kuchlanish roslagichikiradi. 
Akkumulyator batateyasi yordamichi elektr energiya manbai bo‟lib, u asosan 
dvigatelni startyor vositasida ishga tushirish hamda dvigatel ishlamaganda yoki 
uning aylanishlar chastotasi me‟yoridan past bo‟lgan hollarda iste‟molchilarni elektr 
toki bilan ta‟milash vazifasini bajaradi. Generator avtomobildagi elektr energiyaning 
asosiy manbai bo‟lib, dvigatelь o‟rta va katta aylanishlar chastotasi bilan ishlab 
turganda 
hamma 
iste‟molchilarni 
elektr toki bilan ta‟minlaydi hamda 
akkumulyatorni zaryad qiladi.
Generator tasmali uzatma orqali dvigatelning tirsakli validan harakat olganligi 
sababli, uning aylanishlar chastotasi, ishlab chiqarayotgan kuchlanish juda keng 
doirada o‟zgarib turadi. Generatorni kuchlanishini belgilangan qiymat darajada 
avtomatik ravishda ushlab turish xizmatini kuchlanish rostlagichi bajaradi. 

---

34 
4.1-rasm. O‟zgarmas tok generatori. 
1- orqa qopqoq; 2- biriktirish bolti; 3- yakor; 4- zichlama; 5, 14- vintlar; 6- 
sharikli podshipnik; 7- qalpoqcha; 8- gayka; 9- shlitsalar; 10- izolyatsiya; 11- 
g‟altak; 12- qutbli boshmoq; 13- induktor korpusi; 15- vint,maydon; 16- yuritish 
shkivi; 17- shponka; 18- oldi qopqoq; 19- qistirmali himoya lentasi. 
Generatorning tuzilishi 
O‟zgaruvchan tok generatorlarning ishlash printsipi. 
Elektr toki hosil qiladigan mashina elektr generatorideb ataladi. Generatorda 
mexanikaviy energiya elektr energiyaga aylanadi. Zamonaviy avtomobi elektr 
jihozlarida generator elektr energiyaning asosiy manbai hisoblanadi, bunda manba 
faqat iste‟molchilarni tok bilan ta‟minlab qolmasdan, akkumulyator batareyasini 
ham zaryadlaydi. Akkumulyatorlarga quyidagi talablar quyiladi: tuzilishining oddiy 
bo‟lishi, uzoqqa chidamlilik, ishonchli ishlashi, gabarit o‟lchamlari kichik va 
massasi yengil bo‟lishi, tayyorlanishi arzonga tushishi, dvigatel sekin aylanishda 
ishlayotganda kerakli zaryad tokini bera olishi, aylanish chastotasi oshganda tokni