Transport tizimlari va texnologiyalari

6-BOB
Haydovchining og'ir sharoitlarda psixofiziologik holati.
Murakkab iqlim va yo'l sharoitida avtomobilni boshqarish haydovchidan e'tiborni kuchaytirishni, harakat xavfsizligini ta'minlash uchun tegishli bilim va ko'nikmalarni egallashni talab qiladi. Boshqaruvning murakkabligi ikki omilga bog'liq:

1. 
   haydovchining his-tuyg'ulariga qo'shimcha yuk ortdi ­, ayniqsa ko'rish;
   
2. 
   yo'l sharoitlarining o'zgarishi (asosan yo'l sirtining tutilish xususiyatlarining pasayishi).
   

Tajribali haydovchi ma'lum tabiiy-iqlim sharoitlarida haydashning o'ziga xos xususiyatlarini biladi va ularning salbiy ­ta'sirini, shu jumladan vizual illyuziyalarni va aldashni hisobga oladi (qorong'i, tunda harakatlanish, yomg'ir, qor yog'ishi, tuman, quyosh nuri, qor yog'ishi va boshqalar. . ).
Murakkab yo'l sharoitlari - optimal sharoitlardan farq qiladigan yo'llar (qattiq qoplamali yo'llar, bo'ylama qiyaligi 30% dan ko'p bo'lmagan, ko'rish masofasi kamida 450 m, rejadagi egri radiuslari kamida 3000 m; yo'llarning uchastkalari). tog'li va qattiq qo'pol erlarda o'tish; qishki ­yo'llar va muzli o'tish joylari; tuproq yo'llar; shahar ko'chalari va boshqalar).
Mashinani og'ir sharoitlarda uzoq vaqt haydashda haydovchi qo'shimcha jismoniy va ruhiy stressni boshdan kechiradi, bu ­avtomatizm va jismoniy funktsional tayyorgarlikning qo'shimcha ishtirokiga mos keladi; ortiqcha yuk - o'zboshimchalik bilan safarbar qilingan ishchi zahira hududiga o'tish; o'ta ortiqcha yuk - avtonom himoyalangan, ixtiyoriy ravishda yuzaga keladigan va shoshilinch zarurat tug'ilganda amalga oshiriladigan, favqulodda vaziyatlardagi reaktsiyalar, shuningdek, ushbu chegaralardan tashqariga chiqadigan faollashtirish omillariga o'tish.
Yuk va haddan tashqari yuk o'rtasidagi moslashuvchan boshqariladigan individual chegara sifatida ­ishlash qobiliyatini saqlashning cheklangan vaqti taklif etiladi. Bu qiymat yurak urish tezligining oshishi (adekvatlikning asosiy omillari ­) tinch holatdagi qiymatdan daqiqada 30 zarbadan oshmaydigan, kislorod iste'moli va chiqishi o'rtasida muvozanat ta'minlangan va yuk olib tashlanganidan keyin faoliyatga mos keladi. , tinch pulsga tez qaytish bor. Shunday qilib, ­dinamik nomuvofiqlik yuzaga keladigan bunday yuqori darajadagi individual yukni ortiqcha yuk deb hisoblash mumkin.
ta'sirini hisobga olgan holda neytral tushunchalardir, ­shuning uchun stressni hech qanday holatda haddan tashqari yuk bilan tenglashtirmaslik kerak va stress omillari ishlashga putur etkazmaydi.
Uzoq muddatli yuk ostida, haydovchi ­umumiy ko'rsatkichning 100% dan ortiq turli xil funktsional zaxiralarga ega bo'lib , bu tananing ishonchliligini ta'minlashga imkon beradi . ­Avtomatizm samaradorlikni 40% ga oshirish imkonini beradi; fiziologik funktsional tayyorgarlik - 50% ga; ishchi zaxira - 80% ga; avtonom zaxira - 80% ga. Ko'pgina hollarda, ­ushbu zaxiralardan foydalanish haydovchining xohishidan qat'iy nazar sodir bo'ladi .

1. 
   "Uch D" tushunchasi
   

Yigirmanchi asrda “3D” (Xavfli, mast va giyohvandlik vositalari) tushunchasi paydo bo‘lib, uning mohiyati xavfli transport vositalarini boshqarish, shuningdek, alkogolli va/yoki giyohvandlik ta’sirida transport vositalarini boshqarish faktlarini aniqlash va ularga chek qo‘yishdan iborat. Ushbu triadada xavfli haydash birinchi o'ringa qo'yilgani bejiz emas, uning belgilari samarali nazorat predmetiga aylanishi mumkin va kerak: xavfli haydash bilan shug'ullanadigan barcha haydovchilar ham, hamma haydovchilar ham ­mast emas. spirtli ichimliklarni iste'mol qilganlar mashinani xavfli boshqaradi. Ko'rinib turibdiki, xavfli haydash nafaqat spirtli ichimliklar va giyohvandlik, balki boshqa ko'plab sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin; masalan, jazosiz qolishga ishonch.
tajovuzkor haydash ­1950-1990 yillardagi yo'l-transport hodisalarining asosiy sababi bo'lgan. Shunga ko'ra, agressiv haydashga qarshi kurashish Qo'shma Shtatlar va dunyoning boshqa ko'plab mamlakatlarida ­yo'l harakati xavfsizligi milliy dasturlarining asosiy yo'nalishiga aylandi . Ushbu ishning natijasi nafaqat transport xavfi darajasining umumiy qisqarishida, balki agressiv haydash bilan bog'liq o'limga olib keladigan baxtsiz hodisalar ulushining sezilarli darajada kamayishida ham namoyon bo'ldi. Xuddi shu NHTSA ma'lumotlariga ko'ra , bu ko'rsatkich 2000-yillarning oxiriga kelib. 1980-1990 yillarda kuzatilgan 50-60% ga nisbatan 30% gacha kamaydi.
Xavfli haydashning zamonaviy talqini ­Britaniyaning klassik yo'l harakati qonunida (Yo'l harakati to'g'risidagi qonun, 1988) berilgan. Keling, 1991 yildagi ushbu qonunning amaldagi tahririga murojaat qilaylik, unda shaxs ­xavfli haydashda aybdor deb topiladi, birinchi navbatda, agar bu shaxsning haydash uslubi malakali va ehtiyotkor haydovchidan kutilishi mumkin bo'lgan xatti-harakatlardan keskin farq qilsa ( shu bilan birga, malakali va ehtiyotkor haydovchi uchun bu ­odamning haydash uslubi boshqalar uchun xavfli ekanligi aniq); yoki, ikkinchidan, malakali va ehtiyotkor haydovchi uchun ushbu transport vositasining yo'lda haqiqiy holatida bo'lishi boshqalar uchun xavfli ekanligi aniq (bu holda, xususan, ushbu transport vositasi nima olib ketayotganini va nima ekanligini hisobga olish kerak ). ­nima bog'langanligi, shuningdek, tashish yoki bog'lash usuli).
Shuningdek, piyodaga ham e'tibor berish kerak, chunki u ­harakatning eng kam himoyalangan ishtirokchisi. Shu sababli, Evropaning ko'plab shaharlarida butun shahar bo'ylab qat'iy (soatiga 50 km dan ko'p bo'lmagan) tezlik cheklovlari joriy qilingan (yashash joylarida tezlik chegarasi 30 milya). Chet el adabiyotida Weber - Xefnerning "1:10" psixofiziologik qonuniga havola mavjud: piyodalar yo'lak bo'ylab (o'rtacha 5 km / soat tezlikda) yuradigan joyda, mashinalar ko'chada tezroq harakatlana olmaydi. 50 km / soat dan ortiq, aks holda piyoda psixologik noqulaylikni boshdan kechiradi.
Yo'l harakati xavfsizligi ­psixologik jihatdan og'ir tahdidga qarshi kurash sifatida qabul qilinmaydi, balki hayot tarziga aylanadi. Bu holat psixologiya fanining fundamental g'oyalariga juda mos keladi: psixologiya klassikasi A.Maslouning ko'lamiga ko'ra ­, xavfsizlik "odamning o'zi uchun" ikkinchi muhim asosiy ehtiyojidir. U boshqalarga qaratilgan bo'lib, insoniyatning psixologik ehtiyojlarining yuqori darajasiga o'tishni anglatadi.
Yo‘l harakati xavfsizligi bo‘yicha jahon reytingida yetakchi davlatlar transport xatarlari darajasiga mos keladigan “eng yaxshi zamonaviy tajribalar”ning yangi chegarasini belgiladilar:
10 000 ta transport vositasiga bittadan kam o'lim (R. Smeed tomonidan qo'llaniladigan an'anaviy hisoblagichlarda [Smeed, 1949]);
1 milliard avtomobil-kilometrga 10 dan kam o'lim (zamonaviy IRTAD hisoblagichlarida).
Ayni paytda, mamlakatlarda qabul qilingan "Noldan yuqori" shiori yoki Shvetsiyaning ­yo'l harakati xavfsizligi milliy dasturi ­doirasida ilgari surilgan yanada radikal "Vision Zero" shiori o'rinli bo'ladi. Ikkala shior ham yo‘l-transport hodisalarida o‘lim darajasini nolga tushirish yoki har holda, aholining ommaviy yo‘qolishiga olib keladigan sabablar qatoridan yo‘l transportini butunlay chiqarib tashlash maqsadini bildiradi.
Agar biz JSSTning da'vogar atamalarini ishlatadigan bo'lsak, unda biz yo'lda individual va jamoaviy xatti-harakatlar falsafasidagi o'zgarishlar ­, shuningdek, inson, avtomobil va yaxshilangan yo'l muhitining tinch va uyg'un yashashiga o'tish haqida ketmoqda.
"Vision Zero" ning eng radikal, shved kontseptsiyasi ­inson hayoti va sog'lig'ini idrok etishni harakatchanlik foydalari va xavfsizlik muammolari o'rtasidagi muvozanatning bir qismi sifatida qabul qilishni rad etishni o'z ichiga oladi: hayot va sog'liq bebahodir va savdolashishga tobe emas. "Nol bardoshlik" tamoyili ilgari surilgan, unga ko'ra ­yo'lda o'lim universal motorizatsiya bilan bog'liq bo'lgan muqarrarlik sifatida qaralmasligi kerak.
Afsuski, inson xatosidan qochib bo'lmaydi, shuning uchun harakat xavfsizligini ta'minlash vazifasi "insonning nomukammalligi va xatolariga toqat qiluvchi va uning jismoniy zaifligini hisobga oladigan" tizimni yaratishdir. ­Ushbu tizimning asosiy komponentlari xavfsiz ­avtomobil va kechirimli infratuzilmadir.