Transport inshootlarini loyihalash va

11.2. Yig‘ma oraliq qurilmalarni montaj qilish 
 
 Oraliq  qurilmalarning  bo„ylamasiga  bo„lingan  bloklari  tayanchlar 
ustiga  ko„tarma  ustida  yoki  yerda  turgan  avtomobil  yoki  gusenitsali  (bitta 
yoki  ikkita)  strelali  kranlar  yordamida  qo„yiladi  (rasm  11.6,a,b).  Oraliq 
uzunligi 
l 
= 24†42m bo„lgan avtomobil yo„l ko„priklari oraliq qurilmalari 
montaj qilishda konsol – shlyuzli kranlar qo„llaniladi (rasm 11.6, 
v
). Temir 
yo„l ko„priklarida uzunligi 27,6m gacha bo„lgan oraliq qurilmalar bloklari 
yuk  ko„taruvchanligi  130  tonnagacha  bo„lgan  temiryo„l  konsol  kranlari 
bilan qo„yiladi (rasm 11.6, 
g
). 
Bir  oraliqli  ko„ndalang  bo„lingan  konstruksiyalar  podmostlar  ustida 
strelali, kozlovoy yoki portal kranlari yordamida yig„iladi. Bu kranlar erga 
yoki  ishchi  ko„prikka  yotqizilgan  yo„lda  harakat  qiladi  (rasm  11.7). 
Oralig„i  62m  gacha  bo„lgan  qirqilmagan  plita-qovurg„ali  oraliq 
qurilmalarni  ikki  po„lat  to„sin  ko„rinishida  bo„lgan  inventar  podmostlarni  
qo„llab  yig„ish  keng  tarqalgan.  Bunda ochiq  quti  kesimli bloklar  inventar 
podmostlar ustida lebedkalar yordamida suriladi (rasm 11.7 ga qarang). 
Bloklarning  uchlariga  epoksid  yelimi  surtiladi,  tutamli  armatura 
kanallardan  o„tkazilib,  oraliq  qurilmaning  uchlariga  tayangan  domkratlar 
bilan  tortiladi.  Yelim  polimerlangandan  va  barcha  tutamlar  tortilgandan 
so„ng  kanallar  bosim  ostida  sement-qum  qorishmasi  bilan  to„ldiriladi 
(in‟eksiya  qilinadi).  Bu  tutamlarni  korroziyadan  himoya  qilish  uchun 
zarurdir.  
Podmostlar  ustida  yig„ilgan  oraliq  qurilmalar  betoni  va  bloklarni  
birlashtiruvchi yelim etarli mustahkamlikka erishgandan so„ng podmostlar 
sekin-asta bo„shatiladi, konstruksiya o„z og„irligiga ishlashga boshlaydi va 
undan  keyin  podmostlar  olib  tashlanadi.  Podmostlarni  bo„shatish  uchun 

---

186 
 
ponalar, qumdonlar (pesochnitsi) qo„llaniladi (rasm 11.8).  
 
Rasm 11.6. Oraliq qurilma bloklarini montaj qilish: a va b – strelali kranlar bilan;  
v – konsol-shlyuzli kran bilan; g – temir yo„l konsol krani bilan; 1–posangi; 2–yuruvchi 
telejka; 3–yuk telejkasi; 4–ferma; 5–old tayanch; 6–rigel; 7–posangi; 8–konsolli kran;  
9–lebedka; 10–oraliq qurilma bloklari 
 
Rasm 11.7. Ko„ndalang bo„lingan oraliq qurilmalarni yig„ish: 
a–kozlovoy kran bilan podmostlar ustida; b–qo„zg„aluvchan podmostlar ustida;  
1–oraliq qurilma bloki; 2–podmostlar; 3–ishchi ko„prikcha; 4–oraliq qurilmaning 
ko„ndalang bo„lingan bloklari; 5–qo„zg„aluvchan podmostlar; 6–lebedka 

---

187 
 
 
Rasm  11.8.  Bo„shatish  uchun 
asboblar:  a–ponalar;  b–qumdon 
(pesochnitsa); 
1–progon;             
2–podmostlar; 3–po„lat stakan; 
4–porshen;  5–qum;    6–probkali 
teshik
 
Qirqilmagan  oraliq  qurilmalar  osma  usulda  yig„iladi.  Bir  tomonlama 
yig„ishda  (qirg„oq  tomondan)  birinchi  (anker)  oralig„i  podmostlarda 
yig„iladi,  undan  keyingilari  esa  osma  usulda  yig„iladi  (rasm  11.9,a).  Ikki 
tomonlama  baravar  yig„ishda  (rasm  11.9,b)  tayanch  usti  bloklari  inventar 
tayanch  oldi  podmostlarida  montaj  qilinadi.  Ko„prik  balandligi  katta 
bo„lganda,  podmostlar  o„rniga  tayanchga  mahkamlangan  qurilma  insho 
etiladi  (rasm  11.9,v).  Bu  ikki  tomonlama  montaj  qilishga  imkon  yaratadi. 
Katta  bo„lmagan  (80m  gacha)  oraliqlarning  ag„anab  ketishga  qarshi 
turg„unligi  tayanch  ustidagi  bloklarni  tayanch  kallagiga  ankerlar  bilan 
mahkamlash  orqali  ta‟minlanadi  (rasm  11.9,g).  Ikki  tomonlama  yig„ishda 
har  ikki  konsoldagi  montaj  qilingan  bloklar  soni  teng  bo„ladi,  lekin  bir 
konsolda boshqasidan bir blok ortiq bo„lishiga ruxsat etiladi. 
Qirqilmagan  to„sinli  oraliq  qurilmalar  oraliqqa  bo„ylama  suriladigan  
konveyer-orti yig„ish usuli ham qo„llaniladi (rasm 11.10). Yig„ish ko„tarma 
ustida  temirbeton  plitalardan  qurilgan  stapel 
6
  yuzasida  kozlovoy  yoki 
strelali  kranlar  bilan  amalga  oshiriladi.  Oraliq  qurilmaning  bir  seksiyasi 
yig„ilgandan  va  zo„riqtirilgan  armatura  bilan  siqilgandan  so„ng  bu 
yig„ilgan seksiya uning orqasiga joylashgan gidrodomkratlar