Transport-ekspeditsion xizmatlar asoslari

Avtomobil sohasida raqobatni harakatlantiruvchi kuchlarning
xarakteristikasi
Raqobat tushunchasi transport-ekspeditorlik xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha
darslikda keltirilgan. Tovar ishlab chiqaruvchilar va xizmat ko‘rsatuvchilarning
yuqori moliyaviy natijalarga (daromadlar, foyda) erishish maqsadida sotish
bozorlarini egallashga bo‘lgan raqobati iqtisodiyotning har qanday sohasida,
jumladan transport-ekspeditorlik xizmatlar ko‘rsatish sohasida ham bozor
munosabatlarining asosi bo‘lib hisoblanadi.
Hozirgi zamon sharoitlarida mijozlar (yuk jo‘natuvchilar, yukni qabul qilib
oluvchilar) bozori bozorning ustivor elementi bo‘lib hisoblanadi, u transport-
ekspeditorlik xizmatlar ko‘rsatishni amalga oshiruvchiga transport-ekspeditorlik
xizmatlar ko‘rsatishning shartlarini belgilab beradi. Transport-ekspeditorlik
xizmatlar ko‘rsatish sohasidagi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar qatoriga tashishlarni
amalga oshiradigan va/yoki xizmatlar ko‘rsatishni amalga oshiradigan transport,
transport-ekspeditsiya korxonalari, shuningdek turlicha mulk shakliga ega bo‘lgan
(davlat mulki, xususiy mulk, kooperativ mulk, hissadorlar mulki va boshqalar)
boshqa tashkilotlar kiradi.
Avtomobil transporti sohasida raqobatni harakatga keltiruvchi kuchlarning
xarakteristikasi
1-jadval.
Harakatlantiruvchi
kuch
Harakat yo‘nalishi
Yangi raqobatchilar
Sohaning ishlab chiqarish quvvatlarining o‘sishi;
narxlarning tushishi yoki xarajatlarning ortishi;
foydaning o‘rtacha tarmoq me’yorining pasayishi; tovarlar
va xizmatlar sifatining pasayishi

---

68
O‘rnini bosuvchi
tovarlar (xizmatlar)
Sohada raqobatchilar sonining ko‘payishi; raqobatchilar
kuchlarining muvozanatlashuvi;
sohada o‘sishning
sekinlashishi; doimiy xarajatlar darajasining ortishi;
narxlarning o‘sishi;
sifatning ortishi;
tovarlar va xizmatlar assortimentining kengayishi; talab
darajasi va sotish hajmining pasayishi
Xaridorlar
Sifatga bo‘lgan xarajatlarning ortishi;
foydaning o‘rtacha tarmoq me’yorining pasayishi;
narxlarning o‘sishi;
iste’molchilarning ketib qolishi
Etkazib beruvchilar
Narxlarning o‘sishi;
tovarlar va xizmatlar sifatining pasayishi;
talabning
pasayishi;
ishlab chiqarish ko‘lamlarining qisqarishi;
foydaning
o‘rtacha tarmoq me’yorining pasayishi
Ishlab
chiqaruvchilarning
kurashi
Tovarlar va xizmatlar sifatining ortishi; innovatsiyalarning
intensifikatsiyalashuvi;
narxlarning pasayishi;
investitsiyalarning chiqib ketishi;
ishlab chiqarish va sotish hajmining pasayishi